Ảnh minh họa

Khi bàn về bí quyết thành công của mình, Howell – Chủ tịch Hội đồng quản trị Ngân hàng tín dụng Thương mại Mỹ, kiêm Chủ tịch Hội đồng quản trị của vài công ty lớn, đã tâm sự: “Mấy năm gần đây, tôi luôn có một quyển sổ ghi chép, trong đó ghi lại mỗi ngày có bao nhiêu cuộc hẹn. Gia đình tôi luôn không hề mong rằng buổi tối ngày cuối tuần tôi sẽ ở nhà, bởi vì họ biết rằng tôi thường dành buổi tối cuối tuần để kiểm điểm bản thân, đánh giá về biểu hiện công tác của bản thân trong một tuần qua. Sau khi ăn tối, tôi một mình mở quyển sổ ghi chép, nhớ lại quá trình của tất cả các cuộc gặp mặt, thảo luận, hội nghị đã diễn ra trong tuần. Tôi sẽ tự hỏi mình những câu hỏi như: “Khi đó mình đã làm sai những gì? Có điều nào là đúng? Tôi còn có thể làm thêm gì nữa để cải thiện biểu hiện công tác của bản thân? Tôi có thể rút ra bài học gì từ lần kinh nghiệm này?... Tôi luôn duy trì thói quen phân tích bản thân, chính nó đã giúp đỡ tôi rất nhiều".

Qua mẩu chuyện trên, hẳn các bạn trẻ sẽ có những suy nghĩ riêng của mình sau khi làm phép so sánh về phong cách sống của mình với Howell. Trong thực tế cuộc sống hằng ngày, đứng trước một lời góp ý, phê bình của người khác, chúng ta thường thấy các bạn trẻ có nhiều trạng thái tâm lý biểu hiện khác nhau: Có bạn vui vẻ tiếp nhận ngay vì họ cho rằng lời góp ý cũng không quan trọng gì, nhận cho nó xong chuyện. Có bạn trước mặt thì vui vẻ tiếp nhận lời phê bình, nhưng sau đó thì bỏ qua lỗ tai, không cần bận tâm suy nghĩ gì thêm. Trái lại, có bạn trước mặt thì thẳng thắn từ chối không thừa nhận thiếu sót, vì sợ mất uy tín với bạn bè, đồng nghiệp, nhưng sau đó lại trăn trở suy nghĩ đi tìm nguyên nhân và biện pháp khắc phục. Có bạn vì có tính bảo thủ, luôn cho mình là hơn người nên không chịu tiếp thu lời góp ý của bạn bè. Nhìn chung, những cách tiếp thu ý kiến trên chưa thể hiện được thái độ chủ động, không bộc lộ quan điểm đánh giá sự đúng, sai về nội dung lời góp ý, phê bình.

Sự phát triển của xã hội trong thời đại khoa học ngày nay đòi hỏi các bạn trẻ phái có ý thức tiếp thu sự phê bình của người khác với thài độ tích cực, thể hiện được chính kiến của mình. Các bạn phải coi lời góp ý, phê bình của lãnh đạo, đồng nghiệp, bạn bè, người thân là cơ hội tốt để mình thấy được những hạn chế, thiếu sót của bản thân trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ được giao. Trên cơ sở đó tìm ra nguyên nhân và biện pháp khắc phục.

Rõ ràng khiêm tốn không chỉ là một vật trang trí, mà còn là một thứ vũ khí để bảo vệ đạo đức. Tự giác tiếp thu những lời góp ý chân tình ấy, họ sẽ rút ra được những bài học kinh nghiệm bổ ích trong quá trình rèn luyện, tu dưỡng của bản thân. Cách làm này chẳng những giúp các bạn trẻ nhanh chóng sửa chữa được những khiếm khuyết còn tồn tại, những nét tính cách chưa phù hợp mà còn giúp bạn nâng cao sức chịu đựng về tâm lý, kích thích sự trao đổi, tranh luận dân chủ, bình đẳng trong các mối quan hệ. Nếu bạn trẻ nào có đủ dũng khí thừa nhận những khuyết điểm của mình khi được góp ý phê bình thì chính bạn đó sẽ nhận được sự cảm phục của những người xung quanh, cảm giác về niềm vui sẽ được lan tỏa.

Chuyện xưa kể rằng: Buổi đầu kháng chiến chống Pháp, có một đồng chí cán bộ trung đoàn thường hay quát mắng, đôi khi còn bợp tai chiến sĩ. Đồng chí này đã từng là giao thông, bảo vệ Bác đi ra nước ngoài trước Cách mạng Tháng Tám. Được tin nhân dân "dư luận" về đồng chí này, một hôm, Bác cho gọi lên Việt Bắc. Bác dặn trạm đón tiếp khu ATK, dù có đến sớm, cũng giữa trưa mới cho đồng chí ấy vào gặp Bác.Trời mùa hè, nắng chang chang, đi bộ đúng ngọ "đồng chí cán bộ Trung đoàn" vã cả mồ hôi, người như bốc lửa. Đến nơi, Bác đã chờ sẵn. Trên bàn đã đặt hai cốc nước, một cốc nước sôi có ý chừng vừa như mới rót, bốc hơi nghi ngút, cốc kia là nước lạnh. Sau khi chào hỏi xong, Bác chỉ vào cốc nước nóng nói:

- Chú uống đi. 

Đồng chí cán bộ kêu lên: 

- Trời! Nắng thế này mà Bác lại cho nước nóng làm sao cháu uống được. 
Bác mỉm cười: 

- À ra thế. Thế chú thích uống nước nguội, mát không?  

- Dạ, có ạ. Bác nghiêm nét mặt nói: Nước nóng, cả chú và tôi đều không uống được. Khi chú nóng, cả chiến sĩ của chú và cả tôi cũng không tiếp thu được. Hòa nhã, điềm đạm cũng như cốc nước mới dễ uống, dễ tiếp thu hơn.

Hiểu ý Bác giáo dục, đồng chí cán bộ nhận lỗi, hứa sẽ sửa chữa...

Qua sự việc này, các bạn trẻ dẽ dàng nhận ra thái độ cầu thị, khiêm tốn của đồng chí cán bộ trung đoàn khi được Bác góp ý, phê bình một cách khéo léo, tế nhị. Vậy là, chỉ cần lời phê bình mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, xuất phát từ thiện ý thì đối tượng giáo dục sẽ dễ dàng tiếp thu.

Đã là con người, nhất là các bạn trẻ thì ai cũng thích được nghe những lời nói dịu dàng, tình cảm. Nhưng con người không phải là thần thánh, lúc nào cũng hoàn hảo, trái lại, có lúc cũng mắc những sai sót, thậm chí là sai phạm nghiêm trọng. Vì thế, vấn đề đặt ra là nhất thiết chúng ta phải học, càng trẻ càng phải học. Học trong nhà trường, học ngoài xã hội, học ở mọi nơi, mọi lúc, mọi người, mọi nội dung, mọi phương pháp. Học để phát huy tốt hơn những ưu điểm đã có, học để biết cách sửa chữa những khuyết điểm, không được vội vàng biện hộ những thiếu sót của bản thân.

Một trong những nguyên tắc làm việc của những người thành đạt là ghi nhớ những việc làm có tính ngốc nghếch của bản thân và nghiêm khắc tự phê bình những việc làm đó. Trong sự nghiệp của mình, nếu bạn trẻ chỉ muốn làm theo ý của mình, không quan tâm đến sự góp ý của người khác thì khó có thể đạt được những bước đột phá trong công việc.

Kinh nghiệm của các nhà quản lý xã hội cho thấy: muốn đi nhanh thì đi một mình, nhưng muốn đi xa thì phải đi cùng nhau. Ca sĩ nổi tiếng Pavarotti khi giới thiệu về kinh nghiệm trên con đường thành đạt của mình đã viết: “Tôi theo học một thầy dạy hát ở quê nhà, đồng thời vẫn phải theo học tại học viện sư phạm. Khi tốt nghiệp, tôi hỏi bố tôi, sau này lầm thầy giáo hay làm ca sĩ? Bố tôi trả lời: “Nếu con muốn cùng một lúc ngồi lên hai chiếc ghế, con sẽ chỉ có thể ngã vào giữa hai chiếc ghế. Trong cuộc sống, con nên chọn lấy cho mình một chiếc ghế”. Tôi đã chọn con đường ca hát, trải qua 14 năm phấn đấu, cuối cùng tôi đã có được sự thành công”.

Có thể nói: những người có khả năng kiềm chế bản thân thì sẽ có cơ hội để phát triển bản thân. Những người nhận thức được rõ ràng con đường phát triển của bản thân thì cũng sẽ biết kiềm chế bản thân. Kinh nghiệm cho thấy có ý chí kiên trì công việc mình nên làm là một việc dũng cảm. Tuyệt đối từ chối không làm những việc mà lương tâm không cho phép, cũng là một hành động dũng cảm. Có được phong cách sống ấy, bạn trẻ có thể lựa chọn cho mình một hướng đi phù hợp để có được sự thành công.

Franklin là một người có ảnh hưởng lớn và được công chúng nước Mỹ yêu mến. Bởi ông đã phát hiện ra 3 lỗi rất nghiêm trọng trong cuộc sống của mình, đó là lãng phí thời gian, quan tâm đến chuyện vặt và hay tranh luận với người khác. Ông cho rằng nếu không sửa chữa được 3 lỗi này thì sẽ không làm nên sự nghiệp lớn. Nghĩ vậy nên ông đã quyết tâm tìm cách khắc phục nó bằng cách mỗi tuần lấy một thiếu sót phải sửa làm mục tiêu, đồng thời mỗi ngày đều ghi lại những việc đã làm để xem xét, rút kinh nghiệm. Kết quả là sau 2 năm ông đã khắc phục được những thiếu sót của mình và trở thành nhân vật nổi tiếng. Bác Hồ đã nói: “Tự mình không đánh thắng được khuyết điểm của mình mà muốn đánh thắng kẻ địch, tự mình không cải tạo được mình, mà muốn cải tạo xã hội, thì thật là vô lí. Vì vậy, người cách mạng nhất định phải thật thà tự phê bình và kiên quyết sửa chữa khuyết điểm”.

Nǎm 1966, do sức khoẻ giảm sút, bác sĩ đề nghị Bác bỏ hút thuốc lá. Bác có kế hoạch quyết tâm bỏ dần. Bác nói:

- Bác hút thuốc từ lúc còn trẻ nay đã thành thói quen, bây giờ bỏ thì tốt nhưng không dễ, các chú phải giúp Bác bỏ tật xấu này. Rồi Bác tự đề ra chương trình bỏ thuốc dần dần. Lúc đầu là giảm số lượng điếu hút trong ngày. Khi thèm hút thuốc Bác làm một việc gì đó để thu hút sự chú ý, tập trung. Tuổi đã già phải làm như vậy thật quá vất vả. Tập một thói quen, bỏ một thói quen không dễ chút nào. Phải có một nghị lực phi thường mới làm được. Bác bảo đồng chí giúp việc để cho Bác một vỏ lọ Penixilin ở nơi làm việc và phòng nghỉ. Hút chừng nửa điếu Bác dụi đi để vào lọ đó. Sau hút lại nửa điếu để dành. Anh em can bảo thuốc lá hút dở không có lợi, Bác bảo: “Nhưng hút để có cữ”. Với cách làm đó, Bác đã giảm từ cả bao thuốc lá xuống còn ba, bốn điếu một ngày. Cứ như vậy Bác hút thưa dần. Đầu tháng 3 năm 1968, nhân khi bị cảm ho nhẹ, Bác tự quyết định bỏ hẳn. Mấy ngày sau, trong một tuần lễ anh em vẫn để gói thuốc trên bàn làm việc của Bác, nhưng Bác không dùng. Một tháng sau, khi tiếp đồng chí Vũ Quang, lúc ấy là Bí thư Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam, Bác nói: Bác bỏ thuốc lá rồi, chú về vận động thanh niên đừng hút thuốc lá.

Bỏ hút thuốc lá là một việc làm nhỏ trong cuộc sống đời thường, nhưng đó là một thông điệp mang ý nghĩa nhân sinh lớn lao: Với phương châm "Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, hy vọng rằng các bạn trẻ hãy tự chiến thắng mình từ những việc làm cụ thể, thiết thực trong cuộc sống hàng ngày./.

 TS. Phạm Trung Thanh

(hết)