Kết quả giám sát cho thấy, để thực hiện quy định pháp luật về chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi, trong đó có hoạt động kiểm tra sức khỏe định kỳ còn rất nhiều vấn đề cần bàn.
Đoàn giám sát của MTTQ tỉnh khảo sát tại xã Long Xuyên, huyện Kinh môn
Thực tế còn xa với quy định của pháp luật
Luật Người cao tuổi và các văn bản pháp luật liên quan quy định khá rõ ràng về trách nhiệm của các cơ quan nhà nước đối với việc chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi, mà bắt đầu từ việc khám sác khỏe định kỳ và lập hồ sơ theo dõi sức khỏe cho người cao tuổi.
Tại khoản 1, Điều 13, Luật Người cao tuổi 2009, quy định về Chăm sóc sức khoẻ ban đầu tại nơi cư trú: “1. Trạm y tế xã, phường, thị trấn có trách nhiệm:
(a) Triển khai các hình thức tuyên truyền, phổ biến kiến thức phổ thông về chăm sóc sức khỏe; hướng dẫn người cao tuổi kỹ năng phòng bệnh, chữa bệnh và tự chăm sóc sức khoẻ; (b) Lập hồ sơ theo dõi, quản lý sức khoẻ người cao tuổi;(c) Khám bệnh, chữa bệnh phù hợp với chuyên môn cho người cao tuổi; (d) Phối hợp với cơ sở khám bệnh, chữa bệnh tuyến trên tổ chức kiểm tra sức khoẻ định kỳ cho người cao tuổi.”
Tại điều 3 của Thông tư số 35/2011 của Bộ y tế, quy định nội dung chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng (1) Tuyên truyền phổ biến kiến thức… (2). Hướng dẫn người cao tuổi các kỹ năng phòng bệnh, chữa bệnh và tự chăm sóc sức khỏe. (3) Tổ chức khám sức khỏe để lập hồ sơ theo dõi sức khỏe cho người cao tuổi. Khuyến khích tổ chức mạng lưới bác sĩ gia đình và dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại nhà cho người cao tuổi. (4) Khám sức khỏe định kỳ người cao tuổi được thực hiện ít nhất một lần một năm (01 lần/năm)…”.
Quy định của pháp luật là như vậy, nhưng đến nay (năm 2018), tức là sau gần 10 năm thực hiện, kết quả còn rất xa với sự mong đợi.
Đoàn giám sát của Ủy ban MTTQ tỉnh đã thực hiện khảo sát trực tiếp một số xã, trực tiếp kiểm tra hồ sơ sổ sách của các trạm y tế xã - nơi trực tiếp thực hiện nhiệm vụ khám và lập hồ sơ quản lý theo dõi sức khỏe người cao tuổi, kết quả cho thấy:
Trong 06 xã được khảo sát, chỉ có 01 xã có sổ theo dõi sức khỏe và có nội dung theo dõi khá đều đặn; có 01 xã gọi là có lập sổ theo dõi sức khỏe cho người cao tuổi, nhưng chỉ là thống kê danh sách người cao tuổi mà bên trong không có nội dung gì gọi là theo dõi; còn các xã khác không hề có sổ hay hồ sơ theo dõi. Khi trao đổi với lãnh đạo xã, có đồng chí lúc này mới “vỡ lẽ” ra việc chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người cao tuổi là trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo của chính quyền địa phương, mà trước đây hầu như phó mặc cho trạm y tế xã.
Một số xã đã thực hiện các hoạt động gọi là khám sức khỏe cho người cao tuổi hàng năm, nhưng chưa đúng nghĩa là kiểm tra sức khỏe định kỳ, bởi các hoạt động đó là các đợt khám mắt cho người cao tuổi, do Bệnh viện mắt và da liễu của tỉnh đang thực hiện hàng năm, hoặc các đợt vận động các đơn vị y tế khám và phát thuốc miễn phí nhân dịp ngày 27/7 hoặc ngày kỷ niệm của người cao tuổi (ngày 6/6 hay ngày 1/10). Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ ít nhất 1 lần/năm để làm cơ sở cho việc lập hồ sơ theo dõi sức khỏe cho người cao tuổi (như quy định trong thông tư 35 của Bộ Y tế ) thì hầu như chưa được thực hiện.
Cần phải hiểu rằng, khám/kiểm tra sức khỏe định kỳ ít nhất cũng phải thực hiện các dịch vụ, như: khám tổng quát - xét nghiệm máu, nước tiểu - siêu âm ổ bụng - chụp X quang tim, phổi - điện tim. Ít nhất phải có các nội dung như vậy thì mới có thể biết tình trạng sức khỏe của từng người và có cơ sở để theo dõi, tư vấn về sức khỏe được.
Việc làm bất khả thi
Quy định của pháp luật là thế, nhưng để thực hiện nó trên thực tế là không phải dễ, bởi để thực hiện đúng nghĩa của việc kiểm tra sức khỏe định kỳ, đòi hỏi cơ sở y tế phải có các điều kiện về trang thiết bị y tế như: máy siêu âm, máy chụp X quang, máy điện tim, Lavabo xét nghiệm,… Mà các thiết bị này ở các Trạm y tế xã hiện nay hầu như không nơi nào có, mà chỉ có ở bênh viện tuyến huyện.
Vậy, nếu phải lên tuyến huyện để thực hiện các nội dung này thì là việc làm rất khó khăn, vượt quá khả năng thực hiện của bệnh viện tuyến huyện, cũng như việc đi lại của người cao tuổi; ngoài ra còn vấn đề kinh phí - thật là một việc làm bất khả thi.
Khi trao đổi với một vị lãnh đạo Sở Y tế cho biết, lãnh đạo sở cũng đã biết những thực trạng việc khám bệnh định kỳ cho người cao tuổi và cũng đang có nhiều phương án, dự định để thực hiện hoạt động này. Đồng chí cho biết, việc chăm sóc sức khỏe ban đầu là rất quan trọng, nhất là đối tượng người cao tuổi là phát sinh nhiều bệnh tật do tuổi tác, đối trượng cần được quan tâm, nhưng còn đang vướng mắc nhiều vấn đề cần giải quyết, từ trang thiết bị đến đội ngũ chuyên môn của tuyến y tế cơ sở, đến ngân sách nhà nước bố trí cho hoạt động này. Hiện nay, tỉnh mới bố trí được nguồn kinh phí cho tuyến cơ sở thực hiện công tác truyền thông, tuyên truyền để nhân dân, người cao tuổi nói riêng nâng cao nhận thức, hiểu biết để tự chăm sóc, bảo vệ sức khỏe.
Giải pháp nào cho vấn đề này?
Từ kết quả giám sát và tìm hiểu thực tế, tác giả bài viết xin đề xuất một số giải pháp sau:
Thứ nhất, đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe ban đầu, trong đó có kiểm tra sức khỏe định kỳ (hàng năm hoặc 6 tháng/lần), nhất là đối với người cao tuổi. Nhận thức này phải có được ở từ các cấp lãnh đạo cho đến ngành y tế và cả người dân nói chung và người cao tuổi nói riêng.
Thứ hai, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp quan tâm bố trí ngân sách để thực hiện việc khám/kiểm tra sức khỏe định kỳ cho người cao tuổi (lĩnh vực giáo dục và y tế luôn là lĩnh vực cần được quan tâm).
Thứ ba, ngành y tế cần nghiên cứu và sắp xếp hợp lý việc trang bị các thiết bị tối thiểu và có chiến lược đào tạo bổ sung cho cán bộ y tế cơ sở để có thể sử dụng được các thiết bị khi được trang bị. Có thể trang bị theo từng cụm các trạm Y tế cơ sở (từ 3 đến 4 xã/cụm). Hoặc có cơ chế khuyến khích các nhà đầu tư hoặc cán bộ y tế cơ sở đầu tư các thiết bị y tế tại các trạm y tế để thực hiện các dịch vụ tối thiểu tại các trạm y tế (siêu âm, X quang, điện tim,..).
Thứ tư, tỉnh và ngành Y tế kiến nghị với Trung ương để ngành bảo hiểm thực hiện chi trả một phần kinh phí cho việc việc khám sức khỏe định kỳ cho người cao tuổi, nếu không, ngân sách sẽ rất khó đảm bảo đủ để thực hiện.
Mong rằng, sự quan tâm của các cấp lãnh đạo và ngành y tế tỉnh trong những năm tới, người cao tuổi trong tỉnh sẽ nhận được sự quan tâm trong việc kiểm tra sức khỏe định kỳ và được theo dõi tư vấn sức khỏe thường xuyên, đầy đủ theo các quy định của pháp luật về người cao tuổi đã ban hành./.
Lương Anh Tế, Trường ban Đại diện Hội NCT tỉnh