Ảnh minh họa

Đúng như Tổng Bí thư – Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã nói: “Năm 2019 mặc dù gặp nhiều khó khăn, thách thức lớn, nhưng nhờ sự nỗ lực phấn đấu của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, chúng ta đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, có thể nói là toàn diện, đáng mừng trên hầu hết các lĩnh vực, tốt hơn năm 2018.”… “Có lẽ chính vì vậy mà Ngân hàng Thế giới đưa ra nhận định: "Mây đen phủ lên toàn cầu, nhưng mặt trời vẫn đang toả nắng ở Việt Nam".

Nhìn từ góc độ khoa học, chúng ta thấy lịch sử phát triển của loài người xét cho cùng là sự nối tiếp liên tục sự phát triển của các nền văn mình nhân loại qua các thời kỳ. Thực tế cho hay: Nền văn minh xuất hiện sớm nhất là ở vùng Lưỡng Hà (3500 năm TCN). Tiếp sau là nền văn minh Ai Cập cổ đại dọc dòng sông Nin (3000 năm TCN) và văn minh lưu vực sông Ấn ở thung lũng sông Ấn (hiện tại là Ấn Độ và Pakistan; 2500 năm TCN). Mỗi nền văn minh khi ra đời đều có những cái mới thể hiện tính đặc trưng cơ bản mang dấu ấn của giai đoạn đó. Văn minh,  hiểu một cách chung nhất là sự kết hợp đầy đủ các yếu tố tiên tiến tại thời điểm xét đến để tạo nên, duy trì, vận hành và tiến hoá xã hội loài người. Các yếu tố của văn minh có thể hiểu gọn lại là di sản tích lũy tri thức, tinh thần và vật chất của con người kể từ khi loài người hình thành cho đến nay.

Xã hội loài người phát triển từ thuở hoang dã cho đến ngày nay, có thể ước chừng khoảng 10.000 năm trong một không gian rộng lớn của Trái Đất và được các nhà khoa học chia ra nhiều thời đại: Cổ Đại, Trung Cổ, Cận Đại và Hiện đại. Trong mỗi thời đại, xã hội loài người nổi lên một số vùng, mà ở đó xã hội cư dân tập hợp được các giá trị tiên tiến vượt trội trong nhiều lĩnh vực - hình thành nên nền văn minh. Lịch sử loài người không ngừng phát triển và vận động. Ngày nay trên thế giới xuất hiện thêm nhiều nền văn minh hiện đại khác. Chưa kể đến gần 500 di sản thế giới nằm rải rác trên khắp thế giới đã được UNESCO xếp hạng và công nhận.

Việc xếp hạng và công nhận vẫn còn tiếp tục bổ sung các di sản và các nền văn minh khác mới được phát hiện gần đây, cũng như đang hoàn thành dần các chứng cứ khảo cổ khác. Phần đông các nhà khoa học đương nhiên công nhận một thực tế rằng, tất cả các nền văn minh đều hình thành, phát triển và suy tàn, nhưng văn minh nhân loại thì phát triển không ngừng, bởi vì nó luôn được kế thừa những điều tinh túy nhất của các nền văn minh trước đó để lại, như một quy luật bất biến của lịch sử nhân loại toàn cầu.

Hiện nay, đã có nhiều nước trên thế giới đang bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư hay còn gọi là cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 trong bậc thang phát triển khoa học kĩ thuật, công nghệ với nhiều đặc trưng cơ bản trong các thành tựu về công nghệ và tin học. Chính trong sự phát triển với tốc độ vô cùng mạnh mẽ ấy, cái mới đã luôn luôn nảy sinh và rồi nó lại bị thay thế vị trí đương thời trở thành cái cũ. Xem như vậy, chúng ta thấy cái mới được coi là chất liệu để xây dựng nền văn minh, là sản phẩm của thời đại, là thước đo sự phát triển của xã hội. Vì lẽ đó, chúng ta phải luôn luôn có thái độ trân trọng, nâng niu cái mới, ủng hộ cái mới, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho cái mới được sinh sôi, nảy nở ngày càng nhiều.

Ở đây, cái mới có thể được nhận thức ở những mức độ khác nhau, nhưng chung quy đều được xét từ cái bản chất (lôgic) của sự vật. Có thể hiểu, khi đối tượng được tạo ra trên cơ sở một nguyên lý cấu tạo hoàn toàn mới thì đó là một cái mới mang tính chất sáng tạo. Những cái mới này thể hiện được tính cách mạng, vì nó có sự thay đổi về mặt nguyên lý. Do đó, nó chỉ được sinh ra từ những con người có trình độ chuyên môn vừa sâu, vừa rộng, có tinh thần tiến công khoa học mạnh mẽ, có sự đam mê với công việc.

Ví dụ: Ngày 10/12/2019, chiếc máy bay thương mại chạy hoàn toàn bằng điện đầu tiên trên thế giới đã có chuyến bay thử nghiệm tại thành phố Vancouver của Canada. Nhằm hướng tới mục tiêu giải quyết ùn tắc giao thông, nhiều thành phố tại châu Âu đã đưa vào vận hành thử nghiệm hệ thống xe buýt không người lái nhằm đánh giá tính khả thi của loại hình vận tải này trong tương lai. Ngày 7/4/2019, tại thành phố Ashkelon, miền Nam Israel đã trở thành nơi đầu tiên triển khai việc vẽ, kẻ đường hình khối 3D "đánh lừa" thị giác của lái xe khiến các tài xế phải giảm tốc từ xa, giúp người đi bộ qua đường được an toàn hơn. Hãng sản xuất Volvo Buses của Thụy Điển và Đại học Công nghệ Nanyang (NTU) của Singapore cho ra mắt chiếc xe bus điện không người lái đầu tiên trên thế giới...

Từ thực tiễn trên, có thể nói: Trong thời đại ngày nay, cái mới sáng tạo không thể ra đời từ mảnh đất thuần túy kinh nghiệm tích lũy được từ cuộc sống hàng ngày mà nó phải được hình thành trên nền tảng hiểu biết lý luận sâu sắc, nắm vững phương pháp luận khoa học biện chứng, thông qua phương pháp thực nghiệm do những chuyên gia khoa học nghiên cứu đảm nhận. Với cách nhìn ấy, những cái mới sáng tạo thường có tác dụng trong một phạm vi rộng rãi với ý nghĩa lớn lao trong quá trình nhận thức và cải tạo thế giới phục vụ cuộc sống của loài người.

Bên cạnh những cái mới sáng tạo, trong quá trình phát triển còn một cách nhìn cái mới ở mức độ thấp hơn. Đó là những sự vật được tạo ra trên một nguyên lý đã có, nhưng được bổ sung, điều chỉnh ít nhiều ở những bộ phận nằm trong hệ thống cấu trúc tạo nên sự vật. Những đối tượng này thường được gọi là cái mới cải tiến. Ở đây không có sự thay đổi về mặt nguyên lý cấu tạo, cho nên nó chỉ có tác dụng thúc đẩy sự vật nhanh chóng đạt tới sự hoàn thiện về lôgic tối ưu của nó.

Chẳng hạn như sáng ngày 18/1/2019, lần đầu tiên vệ tinh MicroDragon do các chuyên gia, kỹ sư Việt Nam thiết kế, chế tạo đã phóng lên quỹ đạo thành công bằng tên lửa đẩy Epsilon tại Trung tâm vũ trụ Uchinoura (Nhật Bản). Đây là bước tiến quan trọng đưa Việt Nam trở thành một quốc gia nằm trong tốp đầu của khu vực về công nghệ vệ tinh. MicroDragon là bước đột phá trong nghiên cứu và ứng dụng công nghệ vũ trụ, vệ tinh góp phần xác lập vị thế của Việt Nam ở tầm khu vực, chính là kết quả đầu tiên của dự án được đầu tư “khủng” nhất cho khoa học công nghệ từ trước đến nay, 600 triệu USD.

Hoặc như: 55 năm sau lần chạy đầu tiên trong lịch sử, tàu Shinkansen của Nhật Bản vừa rồi đã bắt đầu thử nghiệm tuyến đường sắt cao tốc với khả năng vận chuyển hành khách ở tốc độ 400 km/h. Con tàu có tên Alfa-X này dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào năm 2030 tới. JR East, công ty khai thác đường sắt của Nhật Bản có kế hoạch vận hành tuyến đường sắt này ở vận tốc trung bình 360 km/h, nghĩa là nhanh hơn 10 km/h so với chuyến tàu Fuxing Hao, hiện đang nối liền Bắc Kinh với Thượng Hải và cho phép người dân hai thành phố này di chuyển qua lại chỉ trong 4 tiếng rưỡi đồng hồ để đi hết quãng đường 1.318 km. “Taxi bay” chở khách cất và hạ cánh thẳng đứng, chạy hoàn toàn bằng điện đầu tiên trên thế giới đã hoàn thành chuyến bay thử ở Đức...

Có thể xem cái mới cải tiến là bước đi trung gian giữa cái cũ và cái mới sáng tạo. Cái mới loại này thường được tạo ra từ những con người có trình độ hiểu biết cơ bản hoặc những người có nhiều kinh nghiệm trong hoạt động nghề nghiệp với tâm huyết say sưa công việc. Nhiều kết quả nghiên cứu của các tác giả tham gia hội thi sáng tạo kỹ thuật của tỉnh Hải Dương trong những năm qua, đặc biệt là ông Hát ở huyện Tứ Kỳ là ví dụ minh họa cho loại mới này.

Vì sao năm 2019, “Việt Nam đạt mức tăng trưởng GDP 7,02% trong bối cảnh kinh tế thế giới gặp nhiều khó khăn, cạnh tranh chiến lược trong khu vực và trên thế giới gia tăng. Đây là năm thứ hai liên tiếp Việt Nam hoàn thành tất cả 12/12 chỉ tiêu Quốc hội đề ra. Theo UNDP, Việt Nam nằm trong nhóm các nước có tốc độ tăng trưởng chỉ số HDI cao nhất trên thế giới. Với chỉ số HDI năm 2019 là 0,63, Việt Nam đang ở gần mức trần của nhóm các nước có HDI ở mức trung bình và chỉ cần thêm 0,007 điểm để vào được nhóm các nước có HDI ở mức cao. Tỉ lệ hộ nghèo giảm còn 1,45% và theo UNDP, Việt Nam đã tạo ra một câu chuyện huyền thoại trong công cuộc giảm nghèo”.

Câu trả lời ngắn gọn là công tác, chỉ đạo điều hành của Chính phủ, Thủ tướng có bước đột phá mới. Với quan điểm “bám sát Nghị quyết của Trung ương, Bộ Chính trị, Quốc hội và phương châm hành động “Kỷ cương, liêm chính, hành động, sáng tạo, bứt phá, hiệu quả” với 6 trọng tâm điều hành, 8 nhóm giải pháp, 186 nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội và 5 nhóm giải pháp, 64 nhiệm vụ cải thiện môi trường kinh doanh; kiên định, kiên trì, triển khai thực hiện nhanh hơn, hiệu quả hơn, thiết thực hơn và toàn diện hơn các nhiệm vụ, giải pháp đề ra. Nhận diện từng điểm nghẽn, những vướng mắc, bất cập của cơ chế, chính sách đối với từng ngành, lĩnh vực; tiếp tục cải cách, đổi mới mạnh mẽ, khai thông, giải phóng tối đa, huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực mang đến động lực tăng trưởng mới và tạo thêm dư địa trong điều hành. Tập trung xử lý những vấn đề trọng tâm, lâu dài gắn với giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh, dư luận xã hội quan tâm. Đẩy mạnh phân cấp, giao quyền gắn với trách nhiệm, xóa bỏ cơ chế xin cho, đề cao trách nhiệm người đứng đầu, phát huy tính chủ động, trách nhiệm, sáng tạo. Minh bạch, hiện đại hóa hoạt động, thực hiện nền hành chính thống nhất, thông suốt, dân chủ, hiện đại, liêm chính, phục vụ nhân dân và doanh nghiệp. Tăng cường kỷ luật, kỷ cương, đoàn kết, nỗ lực, thống nhất hành động, quyết tâm với tinh thần trách nhiệm cao nhất thực hiện các mục tiêu đề ra”.

(còn nữa)