Ảnh minh họa
Tục ngữ Việt Nam có câu: “Thất bại là mẹ thành công”. Đó là bài học tổng kết kinh nghiệm của ông cha ta để lại qua bao đời nay. Xét về mặt tâm lý, chúng ta có thể hiểu: “Thất bại” là không đạt được nguyện vọng, mong muốn, mục đích đặt ra ban đầu, là sự vấp ngã trong khi thực hiện một công việc nào đó. “Thành công” là sự hoàn thành tốt đẹp một công việc đã đề ra cho dù trong quá trình thực hiện có thể gặp những khó khăn nhất định.
Giáo sư Yoshiro Nakamatsu (Nhật Bản) 87 tuổi là người có tới 3.572 bản quyền sáng chế, phát minh, gấp 3 lần (1.093) sáng chế, phát minh của Thomas Edison (người Mỹ), hoặc 1.287 thí sinh đạt điểm 10 các môn trong kỳ thi THPT quốc gia năm 2019… Đó là những con người thành công, còn 3.128 thí sinh bị điểm liệt các môn tức là thất bại.
Nhìn bề ngoài, chúng ta có cảm nhận “thất bại” và “thành công” là hai phạm trù có ý nghĩa đối lập nhau, không có gì liên quan với nhau, nhưng khi đi sâu phân tích vấn đề chúng ta lại thấy nó có liên quan, gắn bó chặt chẽ với nhau. Bởi thế mới có câu: “Thất bại là mẹ thành công”.
Sở dĩ có quan niệm như vậy là vì khi thất bại một công việc nào đó thì bao giờ người ta cũng dành thời gian để suy nghĩ, tìm hiểu kỹ càng xem những nguyên nhân chủ quan và khách quan nào đã ảnh hưởng đến quá trình triển khai công việc, những mục tiêu đề ra nào không phù hợp với thực tiễn, những biện pháp nào đã được thực hiện, những biện pháp nào chưa triển khai hoặc đã làm nhưng không đem lại hiệu quả.
Khi xem xét nguyên nhân của sự thất bại, người ta không quên việc tự đánh giá năng lực, sở trường của bản thân, điểm mạnh, điểm yếu, khả năng liên kết, các yếu tố, các lực lượng nhằm tạo ra sức mạnh tổng hợp để giải quyết công việc. Một điều không thể thiếu khi xem xét nguyên nhân của sự thất bại là thời điểm triển khai công việc đã thích hợp chưa? Sự phân phối và kế hoạch sử dụng thời gian đã đã hợp lý chưa?
Trong cuộc đời của con người, mỗi người chúng ta ít nhiều cũng đã có đôi lần thất bại. Trong một thời điểm nhất định, những thất bại đó đã làm cho con người thất vọng, nhưng như thế không có nghĩa là chấm dứt lòng khát khao vươn tới thành công của mỗi con người.
Từ sự xem xét một cách khoa học cái đã làm được và chưa làm được trong sự thất bại, người ta sẽ rút ra được những bài học kinh nghệm bổ ích cho bản thân, bởi vậy người ta thường nói: “Một lần ngã là một lần bớt dại”, tìm ra được một cách đầy đủ nguyên nhân của sự thất bại, tất yếu người ta sẽ tìm được phương pháp khắc phục những cái sai sót đã mắc phải để tránh lặp lại trong lần sau. Đó là tiền đề cần thiết dẫn đến sự thành công.
Ví dụ như Pa Panh đã nảy sinh sáng kiến về máy hơi nước do nhìn thấy chiếc vung nồi cháo bật lên, bật xuống trong lúc nồi cháo đang sôi; Moóc Xơ đã nghĩ ra điện báo sau một buổi được xem trò chơi bằng thanh Nam châm điện; Pharađây một hôm ngồi tẩn mẩm với mẩu nam châm và cuộn dây đồng đã phát hiện ra hiện tượng cảm ứng điện từ và từ đó sáng chế được động cơ điện.
Thực ra, để có được những sự thành công trên đâu phải là chuyện đơn giản. Các nhà khoa học Pa Panh, Moóc Xơ, Pharađây đã đổ bao mồ hôi, công sức, trí tuệ để thực hiện hàng ngàn lần thí nghiệm, tức là phải qua hàng ngàn lần thất bại rồi mới có sự thành công. Chính vì thế người ta nói đức tính kiên trì, nhẫn nại trong nghiên cứu khoa học là bí quyết của sự thành công.
Điều quan trọng nữa là con người vốn có lòng tự trọng và tính kiêu hãnh, luôn khát khao có sự thành công không muốn thất bại. Vì thế, sự thất bại đã kích thích lòng tự trọng và tính kiêu hãnh của con người, từ đó họ sẽ quyết tâm hơn trong việc theo đuổi mục đích công việc đã đặt ra để đạt tới sự thành công. Những người thành công luôn biết chủ động khơi dậy sức mạnh tinh thần và thể chất của mình trong khi hành động; không tìm cớ thoái thác, chốn chạy mà dám quyết định vận mệnh của mình trong những lúc khó khăn. Nhà toán học Ga Loa đồng thời là nhà hoạt động cách mạng, trong những ngày ngồi tù, ông vẫn say sưa nghiên cứu. Chính trong những ngày này ông đã hoàn thành nốt công trình nổi tiếng mà ngày nay ta thường gọi là Lý thuyết Ga Loa. Nhà bác học Acsimet khi đứng trước lưỡi kiếm của quân thù vẫn cất cao giọng nói: “Không được đụng đến các hình vẽ của ta”...
Qua sự phân tích trên, chúng ta thấy hai phạm trù “thất bại” và “thành công” có quan hệ khăng khít với nhau, tác động tương hỗ lẫn nhau. Trong xã hội, có rất nhiều người mơ ước đạt được sự thành công, nhưng không phải ai cũng hiểu được rằng sự thành công chỉ đến với họ sau nhiều lần thất bại và tự xem xét một cách nghiêm túc, khách quan những gì đã xảy ra.
Các bạn trẻ là những người đang ôm ấp những kế hoạch lớn lao cho tương lai, là sự mở đầu của những viễn cánh tốt đẹp, là những người đại diện cho xã hội tiếp cận những điều mới mẻ, hiện đại, những thành tựu khoa học công nghệ tiên tiến. Họ bỏ qua những ý nghĩ cho rằng sự nỗ lực là có giới hạn. Họ nhận thức được một cách sâu sắc rằng mọi cái lớn đều bắt đầu từ những cái nhỏ, ngày hôm qua là vinh quang nhưng ngày hôm nay có thể chỉ là bình thường nếu bằng lòng trong vòng nguyệt quế. Ngược lại, ngày hôm nay là bình thường, nhưng ngày mai có thể trở nên vinh quang, nếu ngay từ lúc này đã thể hiện quyết tâm biến những ước mơ thành hiện thực thông qua những việc làm cụ thể, với phương châm: "Không có việc gì khó, chỉ sợ lòng không bền".
Một gương điển hình như thầy giáo Nhữ Văn Học, giáo viên Trường THCS Vũ Hữu, huyện Bình Giang tuy tuổi đời và tuổi nghề chưa nhiều nhưng luôn say xưa tìm tòi những cái mới để thực hiện ý định dạy những cái học sinh cần chứ không chỉ dạy những gì mình có. Đáp lại niềm tin tưởng của nhà trường, thầy đã giành nhiều thời gian, công sức cập nhật thông tin, tiếp cận những phương pháp giảng dạy có hiệu quả để bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi Hóa lớp 9. Với những cố gắng đó, đội tuyển do thầy phụ trách nhiều năm đạt thành tích cao nhất tỉnh, nhiều học sinh đạt giải Nhất của huyện và tỉnh. Anh Hồ Đình Tài (sinh năm 1986) thôn Minh Tân, xã Quang Minh, huyện Gia Lộc tuy bị khuyết tật hai chân từ bé, nhưng anh đã nêu cao ý chí quyết tâm học nghề: chữa khóa, chữa kính đeo mắt, khắc bia, in ấn, cắt chữ điện tử. Sức trẻ của tuổi xuân đã giúp anh tạo lập được một cửa hàng riêng với thu nhập hơn 10 triệu đồng một tháng, có được cuộc sống ổn định...
“Thất bại là mẹ thành công”, câu tục ngữ ấy hàm chứa ý nghĩa an ủi, động viên con người khi gặp thất bại. Đồng thời nhắc nhở con người đừng vội nản lòng, bi quan, nhụt chí đối với công việc. Hãy bình tĩnh, tự tin mà đứng dậy làm lại những việc cần làm với một phương pháp mới được xây dựng nên từ những kinh nghiệm được rút ra sau một lần thất bại.
TS. Phạm Trung Thanh
(còn nữa)