Ảnh minh họa
Chẳng phải ngẫu nhiên người ta ví “sách là cây đèn thần soi sáng cho con người trên những nẻo đường xa xôi nhất và tối tăm nhất của cuộc đời” . Trên thực tế chúng ta thấy, sách bao gồm nhiều thể loại khác nhau: sách khoa học kĩ thuật, sách văn học nghệ thuật, sách kinh điển, sách xã hội và nhân văn, sách giáo khoa, giáo trình, sách dành cho thiếu nhi, thanh niên, phụ nữ,... Vì mỗi loại sách nhằm phục vụ cho một loại đối tượng hoạt động nhất định cho nên nó mang những đặc tính khác nhau. Tuy nhiên, các loại sách đều có một số đặc điểm chung:
Sách là thành quả trí tuệ của một cá nhân hay một tập thể người sau một quá trình tìm tòi, nghiên cứu gian nan, vất vả, thậm chí có khi nguy hiểm đến cả tính mạng để khám phá ra những điều bí ẩn về thiên nhiên, xã hội và con người. Nó là sự tổng kết những kinh nghiệm quý báu của những việc làm đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn cuộc sống với vô vàn những tác động tích cực và tiêu cực của các yếu tố chủ quan và khách quan.
Trong nội dung của sách chứa đựng nhiều cái mới mang tính chất sự kiện khoa học, hiện tượng tự nhiên, xã hội, chân dung con người tiêu biểu, mô hình sản xuất, chiến đấu... Đó là những cái mới nảy sinh trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc thể hiện bản lĩnh con người Việt Nam mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.
Có thể nói bất kì ai khi đến với sách cũng có thể tìm thấy cho mình những điều bổ ích, lí thú. Trẻ thơ ngạc nhiên về những phép thuật mầu nhiệm của các nhân vật thần thoại qua các câu chuyện cổ tích, dân gian; đến với sách, các bạn trẻ có thể lựa chọn cho mình nghề nghiệp, môi trường học tập, rèn luyện phù hợp với năng lực của bản thân và điều kiện kinh tế của gia đình, quan trọng hơn là sau này có thể cống hiến được nhiều nhất cho xã hội; người già vui mừng tìm thấy những cách phòng tránh bệnh tật trong sớm nắng, chiều mưa qua các sách y học cổ truyền và hiện đại; người nông dân, công nhân hào hứng, say mê vận dụng những điều tìm được từ những sáng chế, phát minh của các nhà khoa học để nâng cao năng suất, chất lượng hiệu quả trong quá trình lao động của mình; các em học sinh, sinh viên nhiệt tình đến với sách để có thêm những hiểu biết mới góp phần nắm vững những khái niệm khoa học đã được lĩnh hội; các thầy cô giáo sẵn sàng bỏ tiền mua thêm những quyển sách để giúp mình “biết mười, dạy một” đáp ứng nhu cầu khát khao của người học; các nhà trí thức, khoa học say mê với sách để không ngừng nâng cao trình độ học vấn của mình nhằm củng cố vị trí “hiền tài là nguyên khí quốc gia”…
Với những ý nghĩa đó, người ta nói sách là người bạn chân tình và sáng suốt. Nó chỉ ra cho bạn con đường đi đúng đắn, nó hướng cho bạn cái mục đích cao cả cần vươn tới; nó giữ cho bạn khỏi bị lầm lạc, xa ngã. Có sách bên mình thì cả trong thời thơ ấu, lúc thanh xuân và khi đã về già, bạn không bị cô độc, bạn yên tâm thấy mình mạnh mẽ, lạc quan.
Từ thực tiễn trên, chúng ta có thể khẳng định: “Sách là ngọn đèn sáng bất diệt của sự thông thái tích lũy lại”. Nhờ vậy, người ta coi đọc sách là cách nuôi dưỡng trí tuệ tốt nhất. Với tất cả những ý nghĩa cao đẹp trên, Nước ta đã chọn ngày 21 tháng 4 làm “Ngày sách Việt Nam” nhằm xây dựng và phát triển phong trào đọc sách, hướng mọi người vươn tới một xã hội học tập, thông qua đó để xây dựng nề nếp văn hóa đọc trong cộng đồng, tôn vinh những người có nhiều cống hiến trong việc sáng tác, sưu tầm, xuất bản, phát hành, quảng bá sách.
Để “Ngày sách Việt Nam” trở thành ngày hội đọc sách trong các cộng đồng dân cư và trong toàn xã hội, chúng ta cần:
Tuyên truyền, phổ biến rộng rãi trong quần chúng nhân dân về giá trị tinh thần to lớn của sách. Mặc dù trong thời đại bùng nổ thông tin và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ, con người có thể tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn khác nhau nhưng trong đó sách vẫn là nguồn giữ vai trò chủ đạo. Đúng như nhà bác học Lê Quý Đôn đã viết: “Dẫu có bạc vàng trăm vạn lạng; Chẳng bằng kinh sử một vài pho”.
Tăng cường đầu tư kinh phí để mua thêm sách cho thư viện các cấp, từ Trung tâm học tập cộng đồng các xã, phường đến Trung tâm giáo dục thường xuyên, Trung tâm bồi dưỡng chính trị các huyện, thị xã, thành phố, thư viện tỉnh, Trung ương, nhất là sách ngoại văn các loại. Cần sớm xây dựng thư viện điện tử cho những nơi có điều kiện để tạo ra sự thuận lợi cho đông đảo bạn đọc trong việc tiếp cận thông tin nhanh nhất.
Xây dựng cho bạn đọc những yếu tố cơ bản nhất của phương pháp đọc sách có hiệu quả. Tức là, mỗi khi muốn đọc một cuốn sách nào thì trước hết phải đọc lời giới thiệu để nắm được tư tưởng chủ đạo của cuốn sách, tiếp theo là đọc phần mục lục để biết được cấu trúc nội dung của nó, sau đó mới đọc từng phần cụ thể. Trong khi đọc phải chịu khó suy nghĩ để tìm ra cái mới của cuốn sách, thấu hiểu từng nội dung đã đọc, dám phê phán cái sai, ủng hộ cái đúng, tiếp thu những cái hay trong phong cách diễn đạt của tác giả. Với ý nghĩa đó, người ta coi sách giống như những con ong chuyển phấn hoa sinh sản từ một trí tuệ này sang một trí tuệ khác.
Bạn đọc tự rèn luyện cho mình phong cách văn hóa đọc, thói quen thực hành và kĩ năng dùng sách để làm việc. Nói cách khác là phải có ý thức vận dụng những điều đã học được trong sách để giải quyết những vấn đề vướng mắc trong cuộc sống đời thường. Đây chính là thước đo đánh giá hiệu quả đích thực của việc đọc sách. Có làm được như vậy thì việc đọc sách mới có tác dụng mở rộng tầm nhìn, kích thích tư duy, suy nghĩ, làm phong phú thêm trí tuệ, nhạy bén hơn về tư tưởng và sâu sắc hơn về tâm hồn, nhân cách. Quả thật “không có cách giải trí nào rẻ hơn đọc sách và không có thú vị nào bền lâu hơn đọc sách”./.
TS. Phạm Trung Thanh