Ảnh minh họa
Hội Luật gia tỉnh Hải Dương được thành lập từ năm 1997, tiền thân từ Hội Luật gia tỉnh Hải Hưng (thành lập năm 1989, đến năm 1997 chia tách thành Hội Luật gia tỉnh Hải Dương và Hưng Yên). Từ khi thành lập, Hội Luật gia tỉnh chỉ có 5 Chi hội trực thuộc, 9 tổ chức hội cấp huyện với 36 Chi hội trực thuộc và trên 500 hội viên. Trải qua 6 kỳ đại hội, 28 năm xây dựng và phát triển, được sự chỉ đạo kịp thời, thường xuyên của Hội Luật gia Việt Nam, của Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh, sự phối hợp có hiệu quả của MTTQ, các đoàn thể chính trị - xã hội và các ban, ngành liên quan, Hội Luật gia tỉnh đã từng bước kiện toàn về tổ chức bộ máy, về chất lượng hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ, được đầu tư về trụ sở làm việc, cơ sở vật chất và kinh phí hoạt động, đến nay tổ chức của Hội Luật gia tỉnh đã có bước phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và chất lượng hội viên, tổ chức hội được thành lập từ tỉnh đến cấp xã.
Chi hội Luật gia Công an tỉnh Hải Dương sơ kết công tác hội
Hiện nay, Hội Luật gia tỉnh có 12 Hội Luật gia cấp huyện và 14 Chi hội trực thuộc tỉnh, 89 Chi hội trực thuộc cấp huyện, 210 Chi hội luật gia cấp xã với tổng số 4.577 hội viên (là tỉnh có số hội viên đứng thứ 3 trong toàn quốc sau TP Hà Nội và TP HCM). Về trình độ chuyên môn: trên 75% hội viên có trình độ đại học trở lên (trong đó 70% là Đại học Luật), còn lại 25% là cao đẳng và trung cấp. Về trình độ chính trị: Trên 15% hội viên có trình độ cử nhân, cao cấp, gần 85% trung cấp và sơ cấp...
Những năm qua, công tác tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý của Hội Luật gia tỉnh đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, khẳng định chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước về tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý miễn phí đối với các đối tượng chính sách, người nghèo, nhanh chóng mang lại các lợi ích thiết thực cho các đối tượng được thụ hưởng, nhất là người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, đã góp phần tích cực vào quá trình thực hiện các chính sách phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng và an ninh, đưa pháp luật đi vào cuộc sống.
Thành tích nổi bật và mang tính đột phá trong những năm qua của Hội Luật gia các cấp trong tỉnh là tham gia xây dựng văn bản pháp luật; dự thảo văn bản quy phạm pháp luật; tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, đặc biệt là công tác tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý. Đây là những lĩnh vực hàng năm được Trung ương Hội Luật gia Việt Nam, Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh và đặc biệt là Hội đồng phối hợp công tác phổ biến giáo dục pháp luật của tỉnh và Trung ương đánh giá cao.
Hiện nay, Hội luật gia tỉnh đã thành lập 03 Trung tâm tư vấn pháp luật: 01 trung tâm trực thuộc Hội Luật gia tỉnh, 02 trung tâm tại thành phố Hải Dương và huyện Kinh Môn. Còn 08 huyện và thị xã Chí Linh đều có điểm tư vấn pháp luật. Ngoài ra, 210 Chi hội Luật gia cấp xã trong toàn tỉnh đều có Điểm tư vấn pháp luật.
Với tư cách là thành viên của Hội đồng phối hợp công tác phổ biến, giáo dục pháp luật của tỉnh, trong những năm qua, các trung tâm tư vấn pháp luật từ tỉnh đến cơ sở đã chủ động phối hợp các ngành, đoàn thể liên quan làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua các hình thức như: tổ chức hội nghị, hội thảo, tọa đàm, biên soạn tài liệu, tư vấn pháp luật lưu động. Đồng thời tổ chức tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý bằng nhiều hình thức như: tư vấn trực tiếp, thông qua hội nghị, bằng văn bản, qua điện thoại, đặc biệt là tổ chức tư vấn lưu động đến các vùng sâu, vùng xa. Trong đó, có hàng trăm vụ việc tư vấn miễn phí cho đối tượng người nghèo, gia đình chính sách và trẻ em...
Để triển khai công tác tư vấn pháp luật có hiệu quả, Hội Luật gia tỉnh đã chỉ đạo các các trung tâm tư vấn pháp luật phối hợp chặt chẽ với các ngành liên quan, đặc biệt là cơ quan có chức năng chính trong việc xây dựng pháp luật; phối hợp với Sở Tư pháp thực hiện việc cấp thẻ tư vấn viên pháp luật cho các tư vấn viên hoạt động tư vấn pháp luật tại các Trung tâm tư vấn pháp luật, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, tổ chức các lớp huấn luyện kỹ năng tư vấn pháp luật cho tư vấn viên, tổ chức hội thảo, lấy ý kiến tham gia bằng văn bản, hướng dẫn chỉ đạo công tác tư vấn pháp luật, đặc biệt là các hoạt động tham gia dự án tư vấn pháp luật tái hòa nhập cộng đồng cho các đối tượng đã chấp hành xong án phạt tù tại cộng đồng. Đây là một việc làm có ý nghĩa quan trọng, cần được thực hiện thường xuyên hằng năm để tăng cường việc thực thi pháp luật và tái hòa nhập cộng đồng.
Hội Luật gia tỉnh đã chỉ đạo các Trung tâm tư vấn pháp luật thực hiện tốt hoạt động tư vấn pháp luật theo các lĩnh vực: hướng dẫn, giải đáp pháp luật; tư vấn soạn thảo đơn, di chúc và các giấy tờ khác; tư vấn soạn thảo hợp đồng có giá trị 100 triệu trở xuống; cung cấp các văn bản pháp luật, thông tin pháp luật; tham gia nhiều dự án hợp tác với các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp, tổ chức quốc tế. Phạm vi tư vấn pháp luật của Trung tâm tư vấn pháp luật ngày càng được mở rộng, thực hiện trợ giúp pháp lý có hiệu quả trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực đất đai, giải phóng mặt bằng, khiếu nại, tố cáo. Thông qua công tác tư vấn pháp luật của Hội Luật gia các cấp trong tỉnh đã giúp cho các đối tượng hiểu và thực hiện đúng các quy định của pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Góp phần làm giảm thiểu các vụ việc khiếu kiện vượt cấp, kéo dài.
Kết quả, trong 5 năm qua, Hội luật gia các cấp trong tỉnh đã tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý là 11.535 vụ. Trong đó, các trung tâm, chi nhánh và điểm tư vấn pháp luật của Hội luật gia tỉnh trung bình mỗi năm tư vấn 1.500 đến 2.000 vụ việc, tư vấn qua điện thoại trên 3.000 vụ việc, tư vấn pháp luật miễn phí trên 500 vụ việc trong tất cả các lĩnh vực như dân sự, hình sự, kinh tế, hành chính, lao động, hôn nhân gia đình... Hiện nay, các trung tâm, chi nhánh và điểm tư vấn pháp luật của Hội Luật gia có hơn 95% hội viên sinh hoạt tại cộng đồng dân cư đều tham gia tư vấn pháp luật miễn phí cho các cấp ủy Đảng, chính quyền và nhân dân địa phương trong các lĩnh vực giải quyết khiếu nại, tranh chấp dân sự, hôn nhân gia đình,... và những năm gần đây là lĩnh vực giải phóng mặt bằng, bồi thường cho công dân khi Nhà nước thu hồi đất.
Đặc biệt, Trung tâm tư vấn pháp luật Hội Luật gia tỉnh được Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh mời tư vấn trực tiếp qua hệ thống phát thanh, truyền thanh tới người dân về luật đất đai, luật hôn nhân và gia đình, người có công với cách mạng... Ngoài ra, các trung tâm tư vấn pháp luật của Hội Luật gia tỉnh còn đặc biệt quan tâm đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động tư vấn pháp luật, mở rộng các loại hình tư vấn pháp luật. Đến nay, hoạt động tư vấn pháp luật (cả tư vấn pháp luật phổ thông và tư vấn pháp luật miễn phí) của trung tâm đã hoạt động có hiệu quả ở các huyện, thành phố, thị xã và thực sự trở thành địa chỉ tin cậy trong tư vấn pháp luật cho nhân dân trong tỉnh.
Tuy nhiên, hoạt động tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý của Hội còn gặp nhiều khó khăn như: phần thu từ tư vấn pháp luật có thu thù lao còn hạn chế; nguồn kinh phí hoạt động còn hạn hẹp; kỹ năng tư vấn của một số tư vấn viên còn hạn chế; hoạt động của chi nhánh tư vấn pháp luật cấp huyện, cấp xã chưa xác định rõ vị trí, vai trò trách nhiệm của mình trong việc kiện toàn tổ chức bộ máy lãnh đạo, chỉ đạo điều hành công tác tư vấn pháp luật; việc xây dựng quy chế hoạt động, tổ chức trợ giúp pháp lý định kỳ chưa thường xuyên; chưa có văn bản pháp luật hướng dẫn chi tiết về việc thành lập chi nhánh tư vấn pháp luật và các điều kiện đảm bảo cho việc hoạt động của các trung tâm tư vấn pháp luật ở cấp huyện, cấp xã...
Nguyên nhân, do các trung tâm được duy trì theo cơ chế tự thu, tự chi, trong đó, hơn 60% vụ việc tư vấn pháp luật là tư vấn miễn phí cho người nghèo, người trong diện chính sách, do đó nguồn kinh phí hoạt động của các trung tâm là thu từ các vụ việc tư vấn pháp luật có thu thù lao chiếm 100%, không có nguồn tài trợ từ ngân sách, tài trợ quốc tế và các nguồn khác; trình độ của tư vấn viên cơ bản đã đáp ứng yêu cầu của xã hội, của nhân dân nhưng cần thường xuyên được tập huấn để cập nhật các văn bản pháp luật mới, rèn luyện kỹ năng tuyên truyền, phổ biến pháp luật; kỹ năng hòa giải ở cơ sở, kỹ năng tư vấn linh hoạt các vụ việc cho người dân...
Một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả công tác tư vấn, trợ giúp pháp lý ở các địa phương trong thời gian tới:
Một là, xây dựng đội ngũ làm công tác tư vấn pháp luật, đặc biệt là cán bộ lãnh đạo có trình độ chuyên môn đáp ứng, nhiệt tình trong công việc, kinh nghiệm hoạt động thực tiễn, có phẩm chất đạo đức tốt, có sức khỏe, uy tín để tập hợp đội ngũ luật gia và tổ chức tư vấn pháp luật hoạt động có hiệu quả, đồng thời thiết thực chăm lo quyền lợi chính đáng, hợp lý của tư vấn viên và cộng tác viên.
Hai là, xây dựng cơ chế điều hành, thông qua quy chế hoạt động của trung tâm tư vấn pháp luật để kịp thời chỉ đạo hoạt động, bảo đảm sự sâu sát của cấp trên đối với cấp dưới, nhưng không bó buộc sự sáng tạo của cơ sở. Định kỳ tổ chức sơ kết, tổng kết, kịp thời biểu dương khen thưởng những tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong công tác.
Ba là, tăng cường phối hợp chặt chẽ với các ngành, đoàn thể liên quan, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, cải tiến phương pháp, đổi mới hình thức tuyên truyền, đặc biệt quan tâm đến địa bàn nông thôn, vùng sâu vùng xa, người lao động ở các doanh nghiệp, công ty cổ phần, doanh nghiệp tư nhân...
Bốn là, quy định rõ công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát chất lượng và hiệu quả việc thực hiện công tác tư vấn pháp luật, cách xác định tổ chức và hoạt động của cơ quan thanh, kiểm tra theo nguyên tắc gọn đầu mối, bảo đảm sự chỉ đạo thống nhất; mỗi đơn vị, bộ phận cần được tổ chức chuyên sâu và quy định rõ quyền hạn, trách nhiệm của từng chức danh; kết hợp chặt chẽ giữa hoạt động thanh tra, kiểm tra và thực hiện tư vấn pháp luật.
Năm là, đổi mới phương thức, hoạt động của các Trung tâm tư vấn pháp luật trong các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp phù hợp với hình thức tư vấn pháp luật lưu động. Cần có các quy định về hình thức tư vấn pháp luật tại trụ sở và lưu động để bảo đảm việc tư vấn pháp luật thực sự tiếp cận được đến với người dân, đặc biệt là người nghèo, người có công với cách mạng, người ở vùng sâu vùng xa.
Sáu là, tăng cường công tác bồi dưỡng, tập huấn về chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng tư vấn, trợ giúp pháp lý, phổ biến các văn bản pháp luật mới cho đội ngũ làm công tác tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao.
Bảy là, các cấp ủy Đảng, chính quyền, MTTQ và các đoàn thể nhân dân cần quan tâm hơn nữa công tác công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật góp phần nâng cao ý thức tôn trọng pháp luật cho cán bộ, đảng viên, hội viên và nhân dân; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; đấu tranh phòng, chống tội phạm và các tệ nạn xã hội./.
Đoàn Quang Định, Chủ tịch Hội Luật gia tỉnh