Ảnh minh họa

Thực tiễn đã chứng minh, sự vững mạnh trường tồn của một quốc gia phụ thuộc đáng kể vào chính tài năng của mỗi người trong quốc gia đó. Khái niệm “Hiền tài” ở đây được hiểu là những con người vừa có đức hạnh, vừa có tài năng. Nói “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” chính là sự khẳng định nguyên nhân cốt lõi của sự lớn mạnh đối với một quốc gia nằm ở những người tài giỏi và nhân cách cao đẹp.

Là một phạm trù lịch sử, con người được coi là nhân tố vô cùng quan trọng, có ý nghĩa quyết định vận mệnh của dân tộc. Có thể nói: trong mọi bước đi của lịch sử nhân loại nói chung, dân tộc Việt Nam nói riêng, đội ngũ những con người tài năng luôn đóng vai trò là lực lượng tiên phong thúc đẩy xã hội tiến lên tiếp cận những thành tựu mới, những cách làm mới cao hơn, văn minh hơn.

Thực tế cho thấy, các giai đoạn cường thịnh nhất trong lịch sử dân tộc Việt Nam như giai đoạn đầu của các triều đại Lý, Trần, Hậu Lê, Tây Sơn đều là các giai đoạn "trọng hiền đãi sĩ", có chiếu cầu hiền, biết dùng người có tài năng. Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Chế Nghĩa, Yết Kiêu và nhiều anh tài khác xuất thân từ quần chúng nhân dân được các vua thời Trần đào taọ nên để cùng tướng quân Trần Quốc Tuấn ba lần đại thắng quân Nguyên, gìn giữ Đất nước bình yên. Quang Trung – Nguyễn Huệ đã từng nói: “Dựng nước lấy việc học làm đầu. Muốn thịnh trị lấy nhân tài làm gốc”.

Tiếp thu những tinh hoa của các bậc hiền tài đi trước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có sự đánh giá khái quát về giá trị của những nhân tài: “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”. Giá trị của những nhân tài đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đã rõ ràng. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để có nhân tài và việc sử dụng nhân tài sao cho có hiệu quả nhất?

Như chúng ta đã biết, mọi người sinh ra đều bình đẳng. Nhưng theo qui luật tổ hợp gien và xác suất di truyền thì có khoảng 25 – 30% trẻ em có chỉ số IQ thông minh hơn, trong đó có khoảng 2,2 – 5% trẻ có năng khiếu. Điều cần nhớ là, khi mới sinh ra, mọi trẻ em đều chỉ là tiềm năng. Muốn trở thành tài năng các em phải được quan tâm từ giai đoạn trẻ thơ, rồi phải được bồi dưỡng, đào tạo trong một môi trường thích hợp, được thử thách, trải nghiệm trong những điều kiện tương ứng và được động viên, khuyến khích kịp thời.

Dân tộc Việt Nam trải qua biết bao cuộc đấu tranh với giặc ngoại xâm, nhiều người đã phải hy sinh vì Tổ quốc. Để có được một đất nước hòa bình và phát triển như ngày hôm nay, không chỉ nhờ sức mạnh đoàn kết, ý chí kiên cường của người dân Việt Nam, mà trong đó còn có sự đóng góp không nhỏ của những con người tài giỏi, hết lòng vì dân, vì nước. Vì vậy, dù trong hoàn cảnh nào thì những nhân tài vẫn luôn cần được trân trọng.

Bằng những việc làm vừa mang ý nghĩa trân trọng vừa mang tính chất bao dung, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cảm hóa được rất nhiều trí thức yêu nước trở thành những nhân tài có nhiều cống hiến sáng tạo cho Tổ quốc. Ví như: Huỳnh Thúc Kháng, Trần Đại Nghĩa, Lương Đình Của, Nguyễn Khắc Viện... Với quan điểm “dụng nhân như dụng mộc”, Người đã sử dụng các nhân tài đúng sở trường của họ, tạo cho mỗi người có những điều kiện cần thiết để phát huy tối đa khả năng sáng tạo của mình. Người thường nói: “Công việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém. Vì vậy, Đảng phải nuôi dạy cán bộ, như người làm vườn vun trồng những cây cối quí báu. Phải trọng nhân tài, trọng cán bộ, trọng mỗi một người có ích cho công việc chung của chúng ta".

Những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chính sách về thu hút và sử dụng nhân tài, tạo môi trường và điều kiện để họ có cơ hội được phát triển bản thân, cống hiến sức lực của mình cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, chính sách thu hút và sử dụng nhân tài vẫn còn những hạn chế nên chúng ta đã để xảy ra hiện tượng “chảy máu chất xám”: 70% du học sinh Việt Nam đã không trở về nước sau khi tốt nghiệp; 12/13 quán quân đường lên đỉnh Olympia đã ở lại nước ngoài hoặc không muốn về nước làm việc. Một số cơ quan chức năng của thành phố Đà Nẵng đã “khởi kiện” một số bạn trẻ vì đã ký hợp đồng đi đào tạo bằng nguồn ngân sách của thành phố nhưng lại không trở về cống hiến như đã cam kết. Hoặc không ít bạn trẻ khi tốt nghiệp ra trường lại không muốn xin việc trong các cơ quan Nhà nước mà chạy đến đến các công ty có liên kết với nước ngoài để làm việc.

Điều đáng lưu ý nữa là việc phân bổ, sắp xếp vị trí làm việc cho những người được đào tạo bậc cao cũng còn nhiều bất cập. Ví dụ: trong số 14 ngàn tiến sĩ đã được đào tạo thì có tới 70% tham gia các chức vụ quản lí khác nhau, chỉ có 30% được đi sâu vào công tác chuyên môn; đấy là chưa kể đến sự “ngộ nhận” nhân tài dẫn đến việc cân nhắc, bổ nhiệm cán bộ quản lí một cách tùy tiện ở không ít cơ quan như báo chí đã phê phán.

Theo sự đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB) chất lượng nguồn nhân lực của Việt Nam hiện nay chỉ đạt 3,39/10 điểm, trong khi đó Hàn Quốc là 6,91, Ấn Độ là 5,76, Malaixia là 5,59, Thái Lan là 4,94… Hơn nữa, nguồn nhân lực chất lượng cao của Việt Nam lại phân bố không đều, không hợp lí, hơn 92% số cán bộ có trình độ tiến sĩ trở lên lại tập trung ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí minh, tại Tây Nguyên, Tây Bắc và Nam Bộ tỷ lệ này chưa tới 1%. Vì sao Mỹ trở thành cường quốc? Phải chăng Mỹ đứng đầu thế giới về việc đào tạo và sử dụng nhân tài. Trong số hơn 800 người đã được nhận giải thưởng Nôbel thì Mỹ có tới 337 người = 42,1%, trong số đó có 82 người = 24,1% là những công dân sinh ra từ các quốc gia khác đã đến Mỹ sinh sống vì sự hấp dẫn của chính sách thu hút nhân tài.

Hải Dương là vùng đất địa linh nhân kiệt. Từ xưa đến nay đã có khá nhiều người tài góp phần không nhỏ vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước. Trong thời phong kiến, Hải Dương là tỉnh có tới 637 tiến sĩ nho học, nhiều nhất cả nước. Toàn Khanh, người làng Vĩnh Lại, xã Vĩnh Tuy, huyện Bình Giang mới 18 tuổi đã đỗ đệ tam giáp tiến sĩ; Nguyễn Thị Duệ ở Kiệt Đặc, Chí Linh là người phụ nữ đầu tiên của cả nước năm 20 tuổi đã cải trang giả trai, dự thi Hội cùng với thày dạy mình. Kết quả bà đỗ đầu tiến sĩ, thầy giáo đỗ thứ hai, góp phần làm dạng danh phụ nữ Việt Nam. Hải Dương có làng, có huyện và tỉnh có nhiều tiến sĩ nhất cả nước. Trong 47 tiến sĩ được phong là Trạng nguyên thời đó, riêng Hải Dương có tới 12 Trạng nguyên. Và điều đặc biệt hơn là có Trạng nguyên lưỡng quốc (Mạc Đĩnh Chi), một thần toán (Vũ Hữu). Trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, Hải Dương đã đóng góp nhiều nhân tài cho đất nước như: Nguyễn Lương Bằng, Lê Thanh Nghị…

Là một vùng đất địa linh nhân kiệt, nếu chúng ta biết vận dụng có hiệu quả quan điểm: “Tài to ta dùng làm việc to, tài nhỏ ta cắt làm việc nhỏ, ai có năng lực về việc gì đặt ngay vào việc ấy” thì quê hương Hải Dương sẽ sớm trở thành một địa chỉ đáng tin cậy của cả nước. Bởi “Tôn tài thì đại thịnh”./.

TS. Phạm Trung Thanh