Ảnh minh họa

Theo qui định của Bộ Giáo dục và Đào tạo các em đã đăng ký nguyện vọng ngay từ khi nộp hồ sơ dự thi và các em có quyền thay đổi nguyện vọng khi đã biết điểm sàn xét tuyển của các trường và điểm chuẩn chính thức được tuyển. Vấn đề đặt ra là các em nên chọn ngành nào? trường nào? theo học để có thể phát triển tài năng của mình trong quá trình cống hiến cho sự nghiệp xây dựng quê hương, đất nước.

Thực tiễn đã cho thấy, khi thể hiện tư tưởng của mình trong luận văn tốt nghiệp trường phổ thông, thiên tài C.Mác đã viết: “Hãy chọn nghề nào cho phép ta có thể cống hiến cho nhân loại được nhiều nhất”. Đấy chính là vấn đề cốt lõi mà bản thân mỗi em học sinh nói riêng, các bậc phụ huynh, các nhà quản lý giáo dục nói chung cần suy nghĩ để tư vấn cho các em trong quá trình hướng nghiệp. Hiện nay, có nhiều em đã nhanh chóng xác định được nguyện vọng chính đáng của mình, tuy nhiên, cũng còn khá nhiều em đang băn khoăn, trăn trở trong sự lựa chọn trường, chọn nghề để đăng ký xét tuyển. Nhằm tạo điều kiện cho các em sớm giải tỏa được tâm trạng bâng khuâng trước những dư luận tác động khác nhau, chúng ta cần định hướng cho các em một số vấn đề cơ bản sau:

Trả lời được câu hỏi: Đâu là yếu tố then chốt của vấn đề?

Hướng nghiệp là một vấn đề phức tạp, vì nó bị chi phối bởi nhiều điều kiện khác nhau: chính trị, kinh tế, xã hội. Trong đó chúng ta nên chỉ ra cho các em thấy cái cốt lõi của vấn đề là ở chỗ xác định đúng năng lực, sở trường, tiềm lực hiện có của bản thân. Vấn đề này không đơn giản chút nào, như Bác Hồ đã nói: “Biết người cố nhiên là khó. Tự biết mình cũng không phải là dễ. Đã không tự biết mình thì khó mà biết người. Vậy muốn biết đúng sự phải trái ở người ta, thì trước hết phải biết đúng sự phải trái của mình”. Xét một cách khách quan, tiềm lực của mỗi em được biểu hiện ở kết quả học tập và rèn luyện trong suốt các năm tháng ngồi trên ghế nhà trường phổ thông các cấp, nhất là 3 năm ở cấp THPT. Nếu đánh giá không đúng năng lực của bản thân, tất yếu sẽ dẫn đến sự lựa chọn nghề nghiệp sai. Cái sai này có thể chưa gây ra những khó khăn cho các em trong giai đoạn đầu tới trường, nhưng trong quá trình học tập và rèn luyện các em không tránh khỏi những vấp váp nhất định, vì nó thiếu các yếu tố cần thiết ban đầu, do đó khó có thể đạt được những hoài bão, ước mơ mà các em hằng mong ước. Để đạt được nguyện vọng, các em cần biết kết hợp hài hòa giữa yếu tố chủ quan và yếu tố khách quan. Nói một cách khác là phải tính đến hệ số phù hợp giữa năng lực của bản thân và tính đặc thù của nghề nghiệp cần chọn.

Xác định tiềm lực hậu thuẫn về kinh tế

Được đến trường cao đẳng, đại học để học tập, nghiên cứu, rèn luyện là một niềm vui lớn đối với bản thân các em và gia đình. Nhưng làm thế nào để có được những điều kiện thuận lợi trong suốt những năm tháng ngồi trên ghế nhà trường là một điều không đơn giản. Vấn đề nổi cộm lên ở đây là bài toán kinh tế. Đóng tiền học phí hàng năm, lo tiền ăn, tiền ở, tiền đi lại và chi tiêu sinh hoạt hàng ngày là cả một vấn đề phức tạp cần được tính toán một cách thận trọng, cụ thể trong mối tương quan với khả năng kinh tế của gia đình. Trong khi phần lớn các em đều xuất thân từ những gia đình nông thôn, hoặc bố mẹ chỉ là những công chức, viên chức với mức lương thấp, do đó nguồn thu nhập không cao, mức sống của gia đình còn nhiều hạn chế. Hơn nữa, nền kinh tế thị trường luôn luôn biến động, giá cả hàng hóa tăng nhanh. Đó là những yếu tố có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống của các gia đình sinh viên. Làm thế nào để mỗi tháng có một số tiền tương đối khá đủ cung cấp cho các em theo học? Trả lời câu hỏi đó là một bài toán khó đối với nhiều bậc phụ huynh. Mặc dù Nhà nước đã có chính sách cho sinh viên vay vốn ngân hàng để theo học và không ít sinh viên đã có ý chí quyết tâm vừa học vừa đi làm thêm để có kinh phí trang trải cho các nhiệm vụ học tập. Vậy mà, một số gia đình đã phải sử dụng giải pháp bất đắc dĩ là cho con thôi học ở trường cao đẳng, đại học để đi học nghề hoặc đi lao động kiếm tiền sinh sống.

Trong hoàn cảnh ấy, các bậc phụ huynh nói chung, bản thân các em học sinh nói riêng cần phải suy nghĩ thận trọng trong việc chọn ngành, chọn trường theo học sao cho vừa đạt được mục đích nâng cao trình độ học vấn, có nghề nghiệp ổn định, vừa góp phần giảm bớt khó khăn cho gia đình, tránh sự đua đòi về mặt tâm lý thích xa quê hương, thích là sinh viên Hà Nội mặc dù đã lường trước được những khó khăn có thể gặp phải trong quá trình học tập.

Nắm bắt được xu thế phát triển của thời đại

Một câu hỏi thường được đặt ra đối với nhiều em học sinh là chọn nghề nào để sau khi tốt nghiệp ra trường có thể dễ dàng tìm được việc làm. Sự quan tâm đó là đúng, nhưng các em cần nhận thức được một cách đầy đủ rằng: nhân tố mang ý nghĩa quyết định để có việc làm là do chính bản thân các em tạo ra trong quá trình học tập ở trường cao đẳng, đại học. Nói một cách khác, các em cần phải tự giác học tập, nghiên cứu và rèn luyện để hình thành cho mình một năng lực thực tiễn nghề nghiệp cụ thể trong một lĩnh vực nhất định chứ không phải chỉ trông chờ vào tấm bằng tốt nghiệp bằng giấy. Quê hương, đất nước đang phát triển theo xu hướng hội nhập, nền kinh tế công nghiệp, kinh tế tri thức đang nhanh chóng vươn lên giữ vai trò chủ đạo, xã hội đang cần nguồn nhân lực chất lượng cao để đáp ứng sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Hàng trăm ngành nghề đang phát triển đòi hỏi có nguồn nhân lực chất lượng cao.

Vậy sao phảỉ lo lắng đến việc làm? Vấn đề cốt lõi nằm ở chỗ: khi là sinh viên các em cần xác định cho mình một thái độ học tập đúng đắn: học thật, thi thật để có được tấm bằng tốt nghiệp có chất lượng thật. Thực hiện tốt những việc làm đó, chắc chắn các em không khó khăn trong sự tìm kiếm việc làm. Chớ nên vội vàng, hấp tấp hoặc chạy theo một lợi ích trước mắt nào đó. Hãy tranh thủ sự tư vấn của những người thân trước khi đưa ra một quyết định xác đáng trong việc chọn trường, chọn nghề để học. Các em cần nhớ: “Điều quan trọng không phải vị trí ta đang đứng mà là hướng ta đang đi”.

TS. Phạm Trung Thanh