Ảnh minh họa

Các nhà tâm lí học theo quan điểm Mác–xít đều cho rằng khái niệm nhân cách phải là một phạm trù xã hội chứ không thể thuần túy tâm lí. Nó dùng để chỉ con người với tư cách là thành viên của một xã hội nhất định; là chủ thể của các quan hệ người – người, của hoạt động có ý thức và giao lưu. Sự phát triển của khoa học hiện nay cho thấy, có rất nhiều lí thuyết khác nhau về nhân cách trong khoa học tâm lí. Nhưng các nhà tâm lí học Mác – xít đều thống nhất với nhau ở quan điểm: “Nhân cách là tổ hợp những thuộc tính tâm lý của một cá nhân biểu hiện ở bản sắc và giá trị xã hội của người ấy”.

Sự hình thành và phát triển nhân cách của mỗi bạn trẻ luôn luôn chịu sự chi phối bởi nhiều yếu tố chủ quan, khách quan khác nhau, trong đó có sự ảnh hưởng không nhỏ của các mức độ hoàn thành nhiệm vụ nhất là những lúc thành công. Bởi vì, “Thành công là thước đo giá trị cuộc sống, nó là nhu cầu thực hiện của bản thân con người”. Xét từ góc độ tâm lý, nhu cầu của con người là động lực thúc đẩy sự thành công.

Trong các loại nhu cầu thì nhu cầu được thể hiện bản thân có giá trị cao nhất so với các loại nhu cầu khác, vì mọi sự khát khao theo đuổi thành công của mình, đó chính là ngọn nguồn của nhu cầu tự thể hiện bản thân. Thành công không có nghĩa là sự thỏa mãn về vật chất, cũng không đồng nhất với quá trình tích lũy một vấn đề gì đó để đạt đến mức hư danh hay một địa vị xã hội cao. Thành công là một kiểu sức mạnh tâm linh, tiềm lực của con người là không thể dự đoán được. Con đường tự mình thể hiện của mỗi người là không giống nhau, sự thỏa mãn về nhu cầu này vì thế mà khác nhau. Có người thành công trong lĩnh vực khoa học thuần túy lý thuyết, có người lại thành công trong quá trình thực nghiệm.

Có thể nói một cách khái quát trong bất kỳ lĩnh vực nào khoa học cơ bản hay nghệ thuật, văn hóa hay thể thao đều có những người thành công rất đáng trân trọng. Ví như Giáo sư Yoschiro Nakamatsu 87 tuổi đã có 3.572 bản quyền sáng chế, phát minh, nhiều gấp 3 lần 1093 sáng chế của Thomas Edinson. Khi có được những thành công này, tư tưởng của ông Nakamatsu tỏ ra rất lạc quan, vì thế ông dự đoán mình sẽ sống tới 144 tuổi, mặc dù khi đó ông đã ở cái tuổi xưa nay hiếm. Ông tiếp tục say sưa với công việc tự nghiên cứu chữa bệnh ung thư cho mình. Ông tâm sự: “khác biệt lớn nhất giữa tôi và Edinson là ông ấy mất năm 84 tuổi còn tôi mới ở giữa cuộc đời mình”. Ông dự kiến sẽ có 6.000 phát minh. Ông đang nghiên cứu các chất dinh dưỡng cho bữa ăn để chữa bệnh cho bản thân và mọi người.

Theo quan điểm chung, những người thành đạt luôn có mục tiêu phấn đấu cụ thể và tiêu chí để đánh giá những người thành đạt là những thành tựu to lớn mà người đó đạt được hoặc sự nghiệp vinh quang mà người khác khó có thể vươn tới. Trên thực tế chúng ta có thể thấy sự thành công của bạn trẻ được thể hiện khi những hoài bão, ước mơ được biến thành sự thật, hoặc trong quá trình rèn luyện, phấn đấu đã vượt qua được những thách thức, khó khăn để tiếp tục công việc của mình hoặc chỉ ra những cách làm mới, tạo ra nhiều cơ hội thành công cho những người khác.

Theo nhà tỷ phú Bill Gates, thành công không chỉ có thể làm thay đổi cuộc sống của mỗi con người mà quan trọng hơn nữa là nó có thể duy trì nhân cách và sự tôn nghiêm của một con người. Chuyện kể rằng: Tiểu thuyết gia nổi tiếng của Mỹ là Jack London trước khi trở thành một trong những nhân vật nổi tiếng nhất trong giới văn nghệ Mỹ đã có một thời sống trong thế giới lưu manh. Thời thơ ấu của Jack London là một giai đoạn nghèo khó, vất vả, cả ngày cùng đám trẻ du côn sống lang thang, ăn cắp vặt, không quan tâm đến việc học hành. Thế rồi một hôm ông bước vào một thư viện công cộng và bắt đầu đọc cuốn “Cuộc phưu lưu của Robinson”. Nội dung cuốn sách đã hấp dẫn lôi cuốn ông khiến ông quên cả ăn. Những ngay sau đó ông liên tiếp đến thư viện để đọc sách. Những kiến thức mà ông tiếp thu được từ trong sách vở đã tạo ra cho ông một bước ngoặt cuộc đời. Từ lúc 19 tuôi, ông quyết định chấm dứt cuộc sống kiếm ăn dựa vào sức lao động cơ bắp, chân tay, chuyển sang kiếm sống bằng lao động trí óc. Nhờ có trí tuệ thông minh, ông chỉ mất 3 tháng để học hết chương trình trung học 4 năm. Sau khi tốt nghiệp trung học ông vào học ở trường đại học. Ông tham gia lao động bất cứ công việc gì miễn là kiếm được tiền để đi học. Suy nghĩ về tương lai của bản thân và những kinh nghiệm đúc rút được từ thực tiễn cuộc sống, năm 1898 ông từ bỏ các công việc lao động cơ bắp vất vẩ để tiếp cận một phương thức lao động mới – viết văn. Với tinh thần lao động miệt mài, cần mẫn và một trí tuệ sáng suốt, chỉ 5 năm sau kể từ ngày cầm bút viết văn, ông đã cho ra đời 5 bộ tiểu thuyết dài và 125 bộ tiểu thuyết ngắn. Kể từ đó tên tuổi của ông đã được giới văn nghệ sĩ Mỹ kính nể. Vậy là, những thành tự văn học của Jack London không chỉ làm thay đổi cuộc sống của ông mà còn thay đổi cả nhân cách của ông.

Sau khi đọc và suy nghĩ về câu chuyện của Jack London hẵn các bạn trẻ sẽ có nhiều câu hỏi đặt ra? Cuộc đời sinh thành của bạn đâu có giống Jack London? Hoặc có đôi nét tương đồng? Môi trường phát triển của các bạn đâu có giống Jack London? Nhưng dù thế nào chăng nữa, điều mà các bạn trẻ cần học tập ở Jack London là phải tìm mọi cách để tạo ra cho mình một vốn hiểu biết rộng rãi, sâu sắc về xã hội, hiểu được triết lý “thất bại là mẹ thành công”, trên cơ sở đó mà lựa chọn cho mình một hướng đi thích hợp với phương châm phát huy được tối đa vốn tiềm năng đã có. Không phải ngẫu nhiên Jack London bỏ ra 10 – 15 tiếng mỗi ngày để đọc sách. Và ngay cả những lúc cơn đói cồn cào giằng xé dạ dày nhưng ông vẫn không nỡ đặt cuốn sách xuống để đi ăn. Dĩ nhiên, để có được sự thành công như GS.Nakamatsu và tiểu thuyết gia Jack London thì các bạn trẻ không thể thiếu một thái độ chủ động trong khi tiếp cận công việc, một đức tính cần cù, chịu khó, một ý chí kiên nhẫn trong quá trình triển khai thực hiện công việc.

Điều đáng mừng là khi bạn trẻ có được sự thành công thì sẽ nhận được sự khen ngợi, tán đồng, ngưỡng mộ của người khác. Đó là một phần thưởng thích đáng dành cho những bạn có một quá trình lao động say sưa, không mệt mỏi vì hạnh phúc của mọi người. Có điều bạn trẻ cần nhớ là sự ái mộ của mọi người sau một sự thành công hoàn toàn khác với sự ái mộ hư vinh. Tức là một cuộc sống chỉ nhằm vào việc tìm kiếm sự thừa nhận của người khác theo kiểu: “Cách nhìn của anh đối với tôi còn quan trọng hơn cách nhìn của tôi đối với anh”.

Thực ra, tâm lý hy vọng được người khác thừa nhận là một điều bình thường, nhưng việc tìm kiếm sự tán đồng của người khác sẽ trở nên sai lầm khi nó trở thành một kiểu nhu cầu tất yếu chứ không phải là một khát vọng. Và nếu bạn rơi vào vòng xoáy hư vinh không thể thoát ra được thì bạn sẽ cảm thấy giá trị của bản thân bị hạ thấp một khi không có được nó. Sự mưu cầu hư vinh như vậy sẽ vô cùng có hại. Muốn có được một cuộc sống hạnh phúc đích thực cho mình, dứt khoát bạn phải loại bỏ tận gốc tâm lí ham muốn hư vinh.

Con người nói chung, nhất là các bạn trẻ đều ao ước được bạn bè và những người xung quanh kính trọng, kiêng nể. Nhưng không phải bất kỳ lời khen ngợi nào cũng góp phần nâng cao giá trị của bạn? Kinh nghiệm thực tế cho hay chỉ những lời khen của những người xứng đáng để bạn trẻ kính trọng, những người có tầm nhìn vừa sâu sắc vừa bao quát mới có thể đem đến cho bạn trẻ niềm vui và tạo ra động lực cho sự phát triển. Những con người có nhân cách cao cả không bao giờ thích những lời nịnh hót của người khác. Họ luôn có ý thức tự xem xét bản thân bằng một thái độ phê bình, tự phê bình, so sánh những gì họ đang có và những gì họ đang mong đợi vươn tới, trên cơ sở đó mà tự động viên, khích lệ bản thân không ngừng học hỏi, tiến bộ. Tâm lý không hài lòng với hiện tại sẽ giúp các bạn trẻ có thêm những thành công mới và bản sắc nhân cách ngày càng phát triển tốt đẹp./.

TS. Phạm Trung Thanh

(còn nữa)