Ảnh minh họa
Ứng cử viên sẽ có cơ hội tiếp xúc với báo chí thông qua hình thức trả lời phỏng vấn truyền hình (báo hình), trả lời phỏng vấn các phóng viên (báo viết) hoặc viết bài theo đặt hàng của cơ quan báo.
Có một số ứng cử viên đã quen tiếp xúc với truyền thông, nhưng đa số ứng cử viên chưa hoặc ít tiếp xúc, vì thế cần có kỹ năng để thực hiện hoạt động vận động bầu cử thông qua hình thức này.
Trong vận động bầu cử, báo chí rất quan tâm đến các ứng cử viên với thiện ý tốt là giới thiệu hình ảnh của ứng cử viên trước công chúng/cử tri. Đây là hoạt động bình thường mà các cơ quan báo chí tiến hành và các ứng cử viên cần tận dụng. Sau này khi đã trở thành đại biểu dân cử, nếu đại biểu dân cử hoạt động tích cực thì mối quan hệ với cơ quan báo chí trở thành thường xuyên hơn. Trong thời gian vận động bầu cử, cơ quan báo chí thường chọn các ứng viên mới lần đầu tham gia hoặc ứng cử viên trẻ tuổi, đại diện các dân tộc, tôn giáo - đều là những người ít tiếp xúc với báo chí.
Vậy làm thế nào để có kỹ năng tốt khi tiếp xúc với báo chí? Sau đây là một số kinh nghiệm tiếp xúc với các phóng viên, cơ quan thông tin đại chúng.
Tiếp xúc với cơ quan, phóng viên báo viết
Hình thức tiếp xúc này tương đối dễ, không đòi hỏi kỹ năng quá cao, nhưng lại đòi hỏi trình độ chuyên môn và kinh nghiệm thực tế sâu sắc. Khi quan hệ với các cơ quan báo, tạp chí, ứng cử viên được chủ động hơn và thường có hai dạng: viết bài để đăng hoặc trả lời phỏng vấn. Trong trả lời phỏng vấn, có thể phóng viên đặt vấn đề, nội dung và đưa câu hỏi trước, ứng cử viên chuẩn bị, gửi bài trả lời sau hoặc trả lời phỏng vấn trực tiếp, phóng viên ghi và biên tập lại. Nhìn chung có các bước chuẩn bị theo trình tự như sau:
Trường hợp viết bài có thời gian chuẩn bị trước. Ứng cử viên xem xét, nghiên cứu, làm rõ các vấn đề, nội dung được yêu cầu viết bài hoặc nội dung yêu cầu trả lời phỏng vấn, sau đó chủ động viết sửa đổi, bổ sung các vấn đề, nội dung do báo, tạp chí đặt ra cho phù hợp, trao đổi, thống nhất lại vấn đề, nội dung yêu cầu. Nếu nội dung vấn đề phóng viên yêu cầu trả lời hoặc đặt viết bài không thuộc lĩnh vực chuyên môn của mình hoặc kinh nghiệm còn chưa nhiều thì nên "khéo"từ chối một cách lịch sự; hoặc chủ động đề nghị thay đổi nội dung cho phù hợp khả năng của mình. Thông thường, nội dung mà cơ quan, phóng viên đề nghị đều xoay quanh nội dung chương trình hành động mà ứng cử viên đã chuẩn bị, nhung phải chuyển từ nội dung chương trình hành động thành dạng bài báo, hoặc dạng trả lời phỏng vấn của báo theo các câu hỏi do phóng viên đưa ra.
Cũng có thể phóng viên yêu cầu ứng cử viên viết hoặc trả lời sâu về một vấn đề nào đó trong những vấn đề đã nêu trong chương trình hành động; khi đó, cần đầu tư thời gian và tư duy sâu hơn. Khi viết nên có đề cương với bố cục và các nội dung chính; không cầu toàn khi viết lần đầu, cứ viết theo mạch suy nghĩ của mình, sau đó đọc lại, sửa đổi, bổ sung một vài lần trong khoảng cách thời gian một vài ngày. Chú ý ngôn ngữ, hành văn cho mạch lạc, dễ hiểu và hiểu đúng; tránh viết trùng lặp, sai lỗi chính tả, sử dụng từ ngữ địa phương.
Trường hợp không được cơ quan, phóng viên đề nghị, ứng cử viên có thể chủ động lựa chọn vấn đề viết bài gửi cho báo, tạp chí cũng rất tốt, qua đó nêu được nhận thức của mình, kinh nghiệm thực tế trải nghiệm tại địa bàn nơi mình ứng cử.
Trường hợp phỏng vấn mà phóng viên báo, tạp chí đặt trước các câu hỏi: trả lời theo câu hỏi khác với viết thành bài, sau khi lựa chọn, làm rõ nội dung các câu hỏi, ứng cử viên viết trả lời thẳng vào nội dung từng câu hỏi, ngắn gọn, rõ, đủ nội dung. Trước khi gửi bài, cần đọc lại bài viết một vài lần để chỉnh sửa cho phù hợp.
Trường hợp phóng viên phỏng vấn trực tiếp, họ tự ghi rồi biên tập lại. Cần lắng nghe, trao đổi ý kiến làm rõ nội dung câu hỏi, sau đó chậm rãi trả lời theo suy nghĩ của mình. Trình bày dài hay ngắn tùy thuộc khả năng của từng ứng cử viên nhưng phải làm rõ, đúng nội dung theo từng vấn đề câu hỏi đặt ra. Hình thức này là ý của ứng cử viên nhưng do phóng viên viết, cho nên cần đề nghị trước khi in bài, phóng viên cho xem lại, nếu chưa đúng sung nghĩ của mình, cần đề nghị phóng viên chỉnh sửa lại. Tránh trường hợp in báo, phát hành rồi mới phát hiện lỗi thì không thể sửa lại được.
Tiếp xúc với phóng viên phát thanh, truyền hình
Phát thanh, truyền hình là một phương tiện thông tin phổ thông, ngày một phát triển và hiện đại hóa, thu hút nhiều khán, thính giả, bởi họ nhận được thông tin bằng cả lời nói và hình ảnh. Đây là công việc khó, phức tạp đối với không ít ứng cử viên, nhất là đối với các ứng cử viên lần đầu tiên tiếp xúc với các phương tiện thông tin này, thậm chí có ứng cử viên có trình độ nghiệp vụ, chuyên môn sâu, rộng, có kinh nghiệm thực tiễn từ công tác và cuộc sống, có nhiều bài viết, trả lời phỏng vấn rất hay cho báo, tạp chí, nhưng khi trả lời trực tiếp phát thanh, truyền hình lại mất đi sự tự tin, ảnh hưởng đến chất lượng trả lời phỏng vấn bởi nhiều tác động của ngoại cảnh. Để có kỹ năng tốt, yếu tố quan trọng đầu tiên là phải tự tin, tự thắng mình trong mọi hoàn cảnh, không để ngoại cảnh chi phối, chỉ trình bày, trả lời những vấn đề đã trở thành kiến thức, kinh nghiệm của mình, không vay mượn, không bắt chước. Ứng với mỗi hình thức tiếp xúc cần có những kỹ năng riêng.
Thứ nhất, trình bày chương trình hành động qua đài phát thanh, truyền hình. Đây là hình thức vận động bầu cử rộng rãi nhất và gần như ứng cử viên nào cũng tham gia. Để làm tốt hoạt động này: từ chương trình hành động của ứng cử viên đã chuẩn bị, được tổng hợp chuyển thành bài phát biểu, trình bày tại đài phát thanh, truyền hình (chứ không phải đọc nguyên văn). Bài trình bày phải ngắn gọn, súc tích, lựa chọn có trọng tâm vấn đề cần nêu. Đọc lại nhiều lần trước khi trình bày để nhớ những nội dung cốt lõi, cơ bản và trở thành nhận thức, quyết tâm của mình. Thời gian trình bày không nên quá dài (khoảng 5 đến 7 phút). Khi trình bày: phát âm rõ, truyền cảm, âm lượng, tốc độ vừa phải. Trước ống kính truyền hình bình tĩnh trình bày, thỉnh thoảng ngẩng lên nhìn thẳng vào ống kính, có thể nhìn vào đề cương chuẩn bị, nhưng không quá chăm chú, cắm cúi đọc.
Thứ hai, trả lời phỏng vấn có đặt trước câu hỏi. Đối với các vấn đề, nội dung được phóng viên đặt trước các câu hỏi, ứng cử viên có thời gian chuẩn bị trước để trả lời. Ban đầu chưa quen, có thể chuẩn bị bài viết, sau đó đọc lại một vài lần (đọc thành tiếng) và bổ sung, chỉnh sửa. Khi công việc đã quen, thành thục thì không cần chuẩn bị kỹ thành bài viết mà chỉ gạch đầu dòng (đề cương) các nội dung chính cần diễn đạt. Cần đi thẳng vào nội dung câu hỏi để trả lời, sử dụng kiến thức nghiệp vụ, chuyên môn, hiểu biết và kinh nghiệm của mình hoặc tham khảo thêm ý kiến của đồng nghiệp, bạn bè... Sau đó xem xét lại nội dung cần trả lời, bổ sung, chỉnh sửa. Khi trả lời đài phát thanh, truyền hình nên sử dụng văn nói ngắn, gọn, rõ ràng, súc tích, cung cấp những thông tin quan trọng nhất nêu các quan điểm, nhận thức của mình.
Thứ ba, trả lời phỏng vấn trực tiếp, câu hỏi chỉ nêu trước ít phút. Đây là hình thức có yêu cầu khá cao, có thể phỏng vấn ngay tại nơi tổ chức tiếp xúc cử tri. Ứng cử viên vẫn có thể thực hiện, nhưng cần thục hiện các bước cơ bản sau: Trước tiên, yêu cầu phóng viên nêu rõ chủ đề, nội dung cần trả lời, để ứng cử viên tư duy ít phút rồi mới thực hiện trả lời phỏng vấn. Không nên chưa biết rõ chủ đề, nội dung mà đã nhận trả lời ngay, trừ những ứng cử viên có kiến thức uyên bác, dày dạn kinh nghiệm. Tiếp đến, khi nghe phóng viên nêu câu hỏi phải chú ý lắng nghe, hiểu chính xác, đầy đủ nội dung, định hình (trong đầu) một đề cương trả lời; hít sâu, bình tĩnh trả lời một cách từ tốn, ngắn gọn, rõ lời, rõ tiếng, tập trung vào nội dung chính, không vòng vo, dài dòng. Nếu trả lời phỏng vấn đài phát thanh chỉ ghi âm, không ghi hình, có thể chọn tư thế ngồi hoặc đứng sao cho thoải mái, đủ ánh sánh để ghi câu hỏi và lựa chọn đáp án trả lời.
Cần một vài lưu ý, khi trả lời phỏng vấn để lên sóng truyền hình, chú ý hình thức, diện mạo bên ngoài, tạo sự tự tin gây ấn tượng tốt cho khán giả/cử tri. Trong phần chuẩn bị bài trả lời cũng cần đặt ra một số tình huống, câu hỏi mà phóng viên, biên tập viên có thể hỏi bổ sung do phát triển các vấn đề, nội dung đang trao đổi trực tiếp.
Hy vọng những trao đổi trên đây sẽ giúp thêm kinh nghiệm, bổ sung thêm kỹ năng để các ứng cử viên chiếm được lòng tin, có thêm sự tín nhiệm của cử tri. Tác giả xin gửi lời chúc các ứng cử viên giành được nhiều sự tín nhiệm của cử tri./.
Lương Anh Tế
(Hết)