Thanh tra nhân dân và giám sát đầu tư của cộng đồng là những hình thức giám sát chính của Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) ở cấp cơ sở, thông qua hai tổ chức này, MTTQ cấp xã thực hiện chức năng giám sát của mình.
Đồng chí Nguyễn Quang Phúc, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh trao Bằng khen của UBND tỉnh cho tập thể và cá nhân có thành tích xuất sắc trong công tác TTND nhiệm kỳ 2015 - 2017
Điều 10, Nghị quyết liên tịch số 403/2017 (gọi tắt là nghị quyết 403), quy định: (1). Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã hướng dẫn tổ chức, trực tiếp chỉ đạo hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân. (2). Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã lập kế hoạch giám sát đầu tư của cộng đồng đối với chương trình, dự án hằng năm trên địa bàn và thành lập Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng cho từng chương trình, dự án. (3). Nội dung giám sát của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng được thực hiện theo Luật Thanh tra số 56/2010/QH12, Luật Đầu tư công số 49/2014/QH13. Điều 11, nghị quyết 403, quy định: MTTQ cấp xã thực hiện giám sát thông qua. Tổ chức giám sát thông qua hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng.
Thanh tra nhân dân là hình thức giám sát của nhân dân thông qua Ban thanh tra nhân dân. Ban thanh tra nhân dân có nhiệm vụ giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, việc thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở của cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm ở xã, phường, thị trấn, cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước (điều 66 - Luật Thanh tra 2010). Đồng thời Ban thanh tra nhân dân có quyền hạn: (1). Kiến nghị người có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật và giám sát việc thực hiện kiến nghị đó. (2). Khi cần thiết, được Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã, người đứng đầu cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước giao xác minh những vụ việc nhất định. (3). Kiến nghị với Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã, người đứng đầu cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước khắc phục sơ hở, thiếu sót được phát hiện qua việc giám sát; bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân và người lao động, biểu dương những đơn vị, cá nhân có thành tích. Trường hợp phát hiện người có hành vi vi phạm pháp luật thì kiến nghị cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xem xét, xử lý. (Điều 67- Luật Thanh tra 2010).
Như vậy, nếu tổ chức tốt hoạt động của ban thanh tra nhân dân sẽ góp phần kịp thời và ngăn ngừa những vi phạm ngày từ khi mới phát sinh và từ cơ sở.
Trước đây, hoạt động giám sát đầu tư của cộng đồng được thực hiện theo Quyết định só 80/2005 của Thủ tướng Chính phủ. Nhưng nay hoạt động giám sát đầu tư của cộng đồng được thực hiện theo những quy định mới:
Thứ nhất, Luật Đầu tư công 2014, điều 82 quy định về Giám sát đầu tư của cộng đồng, trong đó: khoản 1 quy định: “ Các chương trình, dự án chịu sự giám sát của cộng đồng. MTTQ Việt Nam các cấp chủ trì tổ chức thực hiện giám sát đầu tư của cộng đồng”. Khoản 2, quy định: “Cơ quan chủ quản tham khảo ý kiến cộng đồng dân cư nơi thực hiện dự án đối với việc quyết định đầu tư dự án quan trọng quốc gia, dự án nhóm A, dự án có quy mô di dân, tái định canh, định cư lớn,...”. Nội dung giám sát đầu tư của cộng đồng được quy định ở khoản 3.
Trình tự, thủ tục, quy trình giám sát đầu tư của cộng đồng (quy định ở điều 83); trong đó có điểm mới quy định ở mục b, khoản 1, điều 83: “Thành lập Ban giám sát đầu tư của cộng đồng cho từng chương trình, dự án”; nội dung này cũng được quy định cụ thể hơn trong khoản 2, điều 10 của Nghị quyết liên tịch 403. Như vậy, quy định này khác với trước đây Ban giám sát đầu tư của cộng đồng được thành lập để giám sát tất cả các công trình, dự án trên địa bàn xã (riêng ở tỉnh Hải Dương có quy định Thanh tra nhân dân thực hiện luôn chức năng giám sát đầu tư của cộng đồng).
Theo khoản 2 - điều 11, Nghị quyết liên tịch 403, Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã thực hiện các công việc sau:
Hướng dẫn Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng xây dựng chương trình, kế hoạch giám sát đầu tư của cộng đồng đối với chương trình, dự án trên địa bàn trên cơ sở trao đổi, thống nhất với Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân cùng cấp;
Tiếp nhận ý kiến, kiến nghị, phản ánh của Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng; xác nhận các văn bản phản ánh, kiến nghị của Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng trước khi gửi các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền;
Hỗ trợ Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng trong việc cung cấp thông tin, lập và gửi báo cáo giám sát đầu tư của cộng đồng cho cơ quan, tổ chức có liên quan khi cần thiết;
Xem xét, giải quyết và đôn đốc việc giải quyết kiến nghị của Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng;
Động viên Nhân dân địa phương ủng hộ, phối hợp, tham gia hoạt động của Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng.
Thứ hai, nắm vững Quyền giám sát đầu tư của cộng đồng
Theo Điều 49, Nghị định số 84/2015, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng được quyền: Yêu cầu các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền cung cấp các thông tin về các quy hoạch... và kế hoạch đầu tư có liên quan trên địa bàn xã; yêu cầu các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan trả lời về các vấn đề thuộc phạm vi quản lý; yêu cầu chủ chương trình, chủ đầu tư trả lời, cung cấp các thông tin phục vụ việc giám sát đầu tư: Quyết định đầu tư; thông tin về chủ đầu tư, Ban quản lý dự án, địa chỉ liên hệ; tiến độ và kế hoạch đầu tư; diện tích chiếm đất và sử dụng đất; quy hoạch mặt bằng chi tiết và phương án kiến trúc; đền bù, giải phóng mặt bằng và phương án tái định cư; phương án xử lý chất thải và bảo vệ môi trường.
Đối với các chương trình, dự án đầu tư có nguồn vốn và công sức của cộng đồng, dự án sử dụng ngân sách cấp xã hoặc bằng nguồn tài trợ trực tiếp của các tổ chức, cá nhân cho cấp xã, ngoài các nội dung trên, chủ chương trình, chủ đầu tư có trách nhiệm cung cấp thêm thông tin về quy trình, quy phạm kỹ thuật, chủng loại và định mức vật tư; kết quả nghiệm thu và quyết toán công trình; có quyền kiến nghị các cấp có thẩm quyền đình chỉ thực hiện đầu tư, vận hành dự án trong các trường hợp sau: Phát hiện thấy dấu hiệu vi phạm pháp luật trong quá trình thực hiện dự án gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất, an ninh, văn hóa - xã hội, môi trường sinh sống của cộng đồng; chủ đầu tư không thực hiện công khai thông tin về chương trình, dự án đầu tư theo quy định của pháp luật.
Có quyền phản ánh với các cơ quan nhà nước về kết quả giám sát đầu tư của cộng đồng và kiến nghị biện pháp xử lý.
Nội dung giám sát đầu tư của cộng đồng, việc tổ chức giám sát đầu tư của cộng đồng được quy định chi tiết tại điều 50 và điều 51 của Nghị định 84/2015.
Làm tốt hoạt động giám sát đầu tư của cộng đồng sẽ góp phần ngăn ngừa những vi phạm trong lĩnh vực xây dựng và thực hiện các chương trình, dự án trên địa bàn cấp xã, đem lại lòng tin cho nhân dân, cũng là thực hiện đầy đủ quy định của Pháp lênh dân chủ ở xã, phường, thị trấn “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”./.
Lương Anh Tế
(hết)